تحليل اصول اخلاقي حاكم بر رفتار پرداخت‌كنندگان و دريافت‌كنندگان وجوه خيريه با رويكرد اسلامي

هرچند رفتارهاي خيرخواهانه بخش مهمي از فعاليت‌هاي اقتصادي را به خود اختصاص مي‌دهند، رفتار مطلوب در اين بخش كمتر مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. با توجه به نقش بخش خيريه در ترميم نواقص عملكرد بازار و دولت و همچنين مشكلات خاص فعاليت‌هاي خيرخواهانه، اين مقاله با مراجعه به نصوص قرآني و روايي به روش توصيفي ـ تحليلي، به كشف و ارائه اصول اخلاقي حاكم بر رفتارهاي پرداخت‌كنندگان و دريافت‌كنندگان وجوه خيريه مي‌پردازد. بر اساس يافته‌هاي تحقيق، قاعده كلي در رفتارهاي خيرخواهانه «بيشينه كردن كمك به ديگران با اكتفاء به مقدار كم براي خود» است. قواعد فرعي حاكم بر بخشش به ديگران به‌عنوان جزئي از برنامه تخصيص درآمد فرد مسلمان شامل مواردي همچون اهتمام به تأمين نيازهاي ديگران به‌جاي ارضاء خواسته‌ها، رعايت اعتدال در تخصيص درآمد ميان تكافل اجتماعي، مصارف شخصي فعلي و پس‌انداز براي آينده، قصد رضايت الهي در انفاق، رعايت اولويت‌ گيرندگان كمك به‌ترتيب الأقرب فالأقرب، رعايت اولويت نيازها به‌ترتيب الأهم فالأهم، رعايت اعتدال و ميانه‌روي، رعايت عزت نفس و كرامت گيرندگان، مباشرت در اعطاء و پرهيز از ذخيره‌سازي و تسريع در تخصيص وجوه خيريه نام برد. رعايت قواعد و اصول مزبور در رفتارهاي بخش خيريه، موجب بهبود عملكرد اين بخش و ايجاد نهادي مناسب‌تر براي تكميل عملكرد بازار و دولت خواهد گرديد.