گسست‌ها و گريزها در مثنوي معنوي (براساس دفتر 4،5،6)

كشف زواياي پنهان متن مثنوي، نه تنها براي پژوهشگران عرفان و ادب فارسي گيرا و پرجاذبه است، بلكه براي دوستداران ادبيات داستاني نيز از كشش و درخششي خاص برخورداراست. در اين سال‌ها، تلاش‌هايي مبتني بر روايت‌شناسي داستان‌هاي مثنوي شده است؛ اما در حوزۀ شناخت ساختاري مثنوي كمتر سخن به ميان آمده است. ازاين رو، نگاهي ديگر به ساختار گفتماني مثنوي مي‌تواند زمينه‌ساز پژوهش‌هاي گوناگوني باشد. مقالۀ حاضر مي‌كوشد باتكيه بر داستان‌هاي سه دفتر دوم مثنوي معنوي، گريزها و گسست‌هاي متن مثنوي را نشان دهد و از منظر ديگري، ساختار حاكم بر مثنوي را تبيين نمايد. اين پژوهش، براي نخستين بار است كه براساس گفتمان مثنوي مولانا انجام-مي‌گيرد و تاكنون، به صورت مستقل، گسست‌ها و گريزهاي مثنوي موردبررسي قرارنگرفته‌اند و ساختار مثنوي از اين منظر كاويده نشده است. سه گسست را مي‌توان در داستان هاي مثنوي رديابي نمود: گسست روايتي، گسست گفتاري و گسست پيوندي. باتوجه به ارتباط داستان هاي اصلي با داستان هاي درونه‌اي درمي‌يابيم كه بسياري از داستان ها داراي پيوندي معنايي هستند. ازاين رو، گريزها و گسست‌ها بستر‌ساز ايجاد گفتمان/ متن مثنوي هستند و نقشي بنيادين را در گسترش گفتمان و تحقق اهداف عرفاني مولانا ايفا مي‌كنند. بايددانست كه مولانا با انگيزه‌هاي دروني يا بيروني، اين گسست ها را پي‌ريزي و پيگيري مي‌نمايد.