جايگاه جسمانيت در معرفت شناسي ملاصدرا

The place of corporeality in Mulla Sadra’s epistemology

اين تحقيق با روش توصيفي- تحليلي به بررسي شأن و جايگاه جسمانيت در نظام معرفت‌شناسي متعاليه صدرايي مي‌پردازد. ضرورت چنين تحقيقي از آنروست كه شواهد قابل توجهي در احكام اين نظام وجود دارد كه در نظر اوليه حاكي از طرد و تحقير جسم انسان و قواي ادراكي حسي، و به طور كلي عالم ماده در فرايند كسب معرفت است. در واقع، برخلاف معرفت‌شناسي هاي متعارف كه جسم را از اركان اصلي حصول معرفت مي‌دانند، به نظر مي رسد كه ملاصدرا جسم و متعلقات آن را در معرفت حقيقي مهم ندانسته و ترجيح داده تا چنين معرفتي را از طريق نفس مجرده و از عوالم فوق محسوس تامين نمايد. با تحليل اهمّ مولفه هاي دخيل در فرايند معرفت در بيان ملاصدرا و عليرغم وجود شواهد هفتگانه ناظر به طرد جسمانيت، در مجموع به نظر مي-رسد نمي‌توان معرفت‌شناسي صدرايي را نظامي جسم ستيز تلقي نمود ؛ بلكه با لحاظ مويدهاي مختلف جسمانيت در اين نظام از جمله قول به عليت جسم و دخالت موثرِ متعلقات جسماني ادراك براي حصول نخستين مراتب معرفت، و همچنين تحقق كمال براي نفس انساني بواسطه مانع-سازي‌هاي امور جسماني، بايستي اين شواهد سلبي را بجاي طرد جسمانيت و تحقير علوم طبيعي، مشير به دغدغه‌هاي حكمت متعاليه براي تعالي بخشي به تمامي علوم بشري اعم از علوم انساني، تجربي و فني دانست.

This research has examined the position of corporeality in Sadra's transcendental epistemological system by a descriptive-analytical method. The necessity of such research is that there are some significant evidences in this system that indicate to the rejection of the human body and the material world in the process of acquiring knowledge. In fact, contrary to certain epistemologists who consider the physical aspects as one of the main pillars of acquiring knowledge, it seems that Mulla Sadra did not consider the corporeity and its requirements, important in true knowledge and preferred to acquire such knowledge through the immaterial soul and meta-physical (above tangible) worlds. Analyzing the important components involved in the process of knowledge in Mulla Sadra's expression and despite the existence of seven evidences of rejecting the physicality, in general, it seems that Sadra's epistemology cannot be considered as an anti-physical system, but regarding the various affirmations of physicality in this system- including the causality of the physical objects and the effective intervention of the physical requirements of perception to attain the first level of knowledge, and the realization of perfection for the human soul by obstructing bodily affairs- this negative evidences should be considered, instead of rejecting the physicality and humiliating of natural sciences, as a sign of the concerns of transcendental philosophy to exalt all human sciences, including the humanities, experimental and technical sciences.