نابساماني كليساي شرقي بين‌النهرين از دورۀ خسرو پرويز تا برافتادن ساسانيان

Disorder at The Church of the East in Mesopotamia from The Reign of Khosrow Parviz to the fall of the Sassanian Dynasty

در دوران شهرياري خسروپرويز، مسيحيانِ ساكن در بين ­النهرين متعدد بودند. كليساي شرقي بين ­النهرين، به عنوان يكي از مهم­ ترين زيرمجموعه­ هاي كليساي شرقي در آن زمان دچار نابساماني بود. هدف اين پژوهش بر آن است تا وضعيت كليساي شرقي بين ­النهرين در آستانۀ فتوح اسلامي تا برافتادن ساسانيان را بررسي كند. در اين پژوهش تلاش مي­شود تا به اين پرسش پاسخ داده شود كه علل نابسامانيِ كليساي شرقي بين ­النهرين از دورۀ خسروپرويز تا برافتادن ساسانيان چه بوده است؟ يكي از منابع مهم، براي بررسي اين دوران، نامه­ هايي است كه يشوع­­ يهب­ سوم (فوت659م)، بطريق ايرانيِ كليساي شرقي بين­ النهرين، هم­زمان با فتوح اسلامي، به سران كليسا ارسال كرده است. تحليل داده­ها بر محوريت نامه‌هاي يشوع­ يهب­ سوم با رويكرد توصيفي- تحليلي، مبتني بر روش تاريخي، نشان داد كه مناقشات داخليِ كليساي شرقي بين­النهرين كه سياسي و در عين حال، آموزه­اي بود، موجوديت آن را به خطر انداخته بود. در واقع تفاوت در مسيح شناختيِ نسطوريان و ميافيزيت­ها، كليسا را به شدت ضعيف كرده بود. از سوي ديگر تضاد نهاد­هاي درونيِ اين كليسا تحكيم آن­را بر هم زده بود. برخي از زردشتيان نيز با مشاهدۀ عدم حمايت برخي مسيحيان از ايشان، دست به اغتشاش زدند، كليساهايي را ويران كردند و اين آشفتگي را تشديد ­كردند. در­واقع، نابسامانيِ كليساي شرقي بين ­النهرين، پيش از فتوح اسلامي در بين‌النهرين آغاز شده بود و از شروع فتوح اسلامي تا دست­ كم پايان سلسلۀ ساساني، حاكمان مسلمان مشكل حادي براي كليسا ايجاد نكردند.

During the reign of Khosrow Parviz, many Christians lived in Mesopotamia. The Church of the East in Mesopotamia, as one of the most important subdivisions of the Church of the East, was in disarray in that era. The purpose of this study is to examine the situation of this Church from the Reign of Khosrow Parviz until the fall of the Sasanian Dynasty. This research seeks to answer the question: what were the causes of the disorder of Church of the East in Mesopotamia in the reign of Khosrow Parviz until the fall of the Sasanian Dynasty? One of the important sources for the study of this period is the letters that Išō‘yahbIII (d.659 CE), Patriarch of the Church of the East in Mesopotamia which had been sent to the leaders of the Church at the time of Islamic Conquests. Analyzing the data and focusing on Išō‘yahbIII’s letters with a descriptive-analytical approach based on the historical method, showed that internal conflicts in this Church, which were political and doctrinal discrepancies, had endangered its existence. In fact, differences between the Nestorians and the Monophysites’ Christology had severely weakened the Church. Furthermore, the contradiction of the internal institutions of the Church had disturbed its consolidation. Some Zoroastrians, perceiving the lack of support from some Christians groups, began to disturb Christians and destroyed some churches and intensified the unrest. In fact, the disorder in the Church of the East in Mesopotamia had begun before the Islamic Conquest and from the beginning of the Islamic conquest until at least the fall of Sasanian dynasty, the Muslim rulers did not pose an acute problem for this Church.