مباني وحي شناختي و قرآن‌ شناختي شاه نعمت‌الله ولي

Cognitive and Quranic revelation principles of Shah Nematullah Vali

اُنس ديرينه و فراوان شاه نعمت‌الله ولي با قرآن و به‌كارگيري گستردۀ آيات قرآن در آثار وي، نگارنده را برآن داشت تا با طرح سؤال از مباني قرآن‌شناختي و وحي‌شناختي شاه به خوانش اين مباني كه مواجهه او با قرآن را تحت تأثير خود قرار داده است، بپردازد. اين مقاله با روش توصيفي و با تحليل محتواي آثار منظوم و منثور شاه، مباني قرآن‌شناختي او را در دو گروهِ مباني ناظر به متن و مباني ناظر به فهم، تحقيق و تحليل نموده است. مهم­ترين مباني متن­ شناختي شاه عبارت‌اند از: نگاه معرفت‌شناسانه به وحي كه ظهور علم حق و نزول معاني عقلي مجرد در لباس محسوس است؛ وحي گشايش و مكاشفۀ روحي است؛ قطبيت ظاهر و هم باطن قرآن و تفاوت علوم مستنبَط از هر كدام؛ اتحاد قرآن و انسان كامل و عينيت سخن رسول و وحي و همچنين تلقي رمزي و اشاري از الفاظ قرآن، از ديگر مباني متن‌شناختي شاه است. اما مباني ناظر به فهم قرآن، از ديدگاه شاه ولي عبارت است از: لزوم ايمان قلبي براي وصول به باطن و اسلام براي درك ظاهر قرآن؛ اختصاص تأويل ظاهر متشابهات به قطب زمان؛ تدبّر در قرآن، نزول آن بر دل و اتصاف به احكام آيات است و همچنين ضرورت استفاده از احاديث پيامبر(ص) و ائمه(ع) و كاربست يافته‌هاي عرفان نظري در فهم و تفسير آيات از ديگر مباني فهم قرآن است.

Shah Nematullah Vali's long and abundant acquaintance with the Qur'an and the extensive use of verses of Qur'an in his works, persuaded the author to ask a question about shah’s principles of cognitive Quran and inspiration and to read these principles that influenced his encounter with the holy Qur'an. This article has researched and analyzed his principles of cognitive Quran in two groups: the observational principles of the text and comprehension by descriptive method and analyzing the content of the Shah's verses and charter. The most important principles of Shah's cognitive text are: The epistemological view of inspiration, in which the emergence of the science of truth and the decent of abstract rational concepts are perceptible. Inspiration is spiritual opening and revelation. Other Shah’s principles of cognitive text are the outer and inner polarity of the holy Qur'an, the difference of related sciences from each of them, the unity of the holy Qur'an and the perfect human and the objectivity of the words of the Prophet and inspiration, as well as the symbolic and allusive interpretation of the words of the holy Qur'an. But the observational principles of understanding the Qur'an from Shah Vali's point of view are: The necessity of heartfelt faith to reach the conscience and Islam to understand the appearance of the Qur'an, assigning the interpretation of the appearance of similarities to the pole of time, contemplation in the holy Qur'an, its descent on the heart and fairness to the rules of the verses. Also, the necessity of using the hadiths of the Prophet and Imams and applying the findings of theoretical mysticism in understanding and interpreting the verses is other principles for understanding the holy Qur'an.