بررسي ديدگاه ابن‌ برّجان دربارۀ «عبد كلّي»

Study of Ibn Barrajan’s View on Abd-e Kulli

يكي از مسائل مهم در فلسفه و عرفان، كيفيت صادر شدن كثرات از واحد و مسئلۀ اولين مخلوق است. ابن­ برّجان (د.536 ق)، عارف اندلسي، نيز به اين مسئله پرداخته و اصطلاح عبد كلّي را به كار برده است. هدف اين پژوهش بررسي اصطلاح عبد كلّي از ديدگاه ابن‌برّجان است. يافته­ ها حاكي از اين است كه از ديدگاه ابن‌برّجان، عبد كلّي اولين مخلوق خداوند و واسطۀ خلقتِ مخلوقات است كه به صورت خداوند خلق شده است. عبد كلّي موجودي جامع و واحد است كه دربردارندۀ همۀ مخلوقات است. عبد كلّي مسبوق به عدم و حادث لنفسه و قديم لغيره است. از نظر ابن­ برّجان عبارت قرآنيِ «كل شيء» ناظر به عبد كلّي است. ابن­برّجان در توضيح عبد كلّي از تمثيل ­هاي انسانِ در حال عبادت، آدم(ع)(عبد جزئي) و كِشتي استفاده مي­كند. هرچند عبارت «عبد كلّي»، كاربرد قابل توجهي در آثارِ عرفاني ندارد، به نظر مي­رسد او در اين موضوع تحت تأثير اخوان ­الصفا بوده و بر ابن ­عربي تأثيرگذار بوده است.

One of the important issues in philosophy and mysticism is the quality of the issuance of plurals from the unit and the issue of the first creature. Ibn Barrajan (d. 536 AH), an Andalusian mystic, had dealt with this issue and had used the term Abd-e Kulli. The purpose of this paper is to study the term Abd-e Kulli from Ibn Barrajan's point of view. Its findings indicate that according to Ibn Barrajan, Abd-e Kulli is the first creature of God and the mediator of the creation, which was created in the image of God. Abd-e Kulli is a comprehensive and unified being that includes all creatures. Abd-e Kulli was created from nothing. According to Ibn Barrajan, the Qur'anic phrase "the whole thing" refers to Abd-e Kulli. Ibn Barrajan uses the allegories of the man in worshiping, Adam (AS) -Abd-e Juz'i- and the ship in explaining Abd-e Kulli. Although the phrase "Abd-e Kulli" has no significant use in mystical works, it seems that he was influenced by the Brethren of Purity in this matter and influenced Ibn Arabi.