ريخت‌شناسي و فراساختار ديواره دانه‌گرده در برخي از جنس‌هاي تيره Hyacinthaceae و اهميت تاكسونوميكي آن‌ها

Morphology and ultrastructure of pollen grain in some genera of Hyacinthaceae and their toxonomic importance

در اين مطالعه، خصوصيات ريخت‌شناسي دانه‌گرده يازده گونه از جنس‌هاي Autonoe، Fessia، Othocallis، Prospero، Scilla و Zagrosiaبه وسيله ميكروسكوپ نوري (LM)، ميكروسكوپ الكتروني نگاره (SEM) و دو گونه F. bisotunensis و Z. persica با ميكروسكوپ الكتروني گذاره (TEM) صورت گرفت. بر اساس نتايج، شكل كلي دانه‌هاي گرده شامل بيضي پهن (oblate) و بيضي كشيده (peroblate) و دانه‌هاي گرده با اندازه متوسط تا بزرگ طبقه‌بندي شد. تزيينات اگزين در سطح استوايي دانه‌گرده، كنار شيار و تزيينات داخل شيار داراي تنوع بود و به صورت مشبك ريز(microreticulate) ، مشبك ريز – چين و چروك‌دار (microreticulate-fossulate)، مشبك ريز - مشبك (microreticulate-reticulate)، مشبك – مشبك ريز (reticulate-microreticulate)، چين و چروك ‌دار (fossulate)، تكمه‌اي ريز (microtuberculate)، تكمه‌اي درشت – مشبك (macrotuberculate-reticulate)، مشبك – تكمه‌اي (reticulate-tuberculate) و تكمه‌اي (tuberculate) مشاهده گرديد. در دو گونه F. bisotunensis و Z. persica، لايه اگزين خارجي semitectate و لايه اگزين دروني (endexine) در گونه Z. persica وجود داشت. بر اساس دندوگرام حاصل از صفات كيفي ريخت‌شناسي دانه‌گرده، جنس‌هاي مورد نظر در سه گروه و شش زيرگروه قرار گرفتند و زيرگروه‌ها با تقسيمات سطح جنس تا حدودي مطابقت داشتند. عدم تطابق مربوط به دو گونه F. bisotunensis و Z. persica كه از دو جنس متفاوت در يك زيرگروه قرار گرفتند، بررسي فراساختار ديواره دانه‌گرده، اين دوجنس را نيز از يكديگر متمايز نمود. بنابراين صفات كيفي ريخت‌شناسي دانه‌گرده همراه با يافته‌هاي مربوط به فراساختار ديواره دانه‌گرده، داراي ارزش تاكسونوميك هستند و در تعيين تقسيمات جنس‌هاي مورد نظر مي توانند مفيد واقع گردند.

In this study, morphological characteristics of eleven species of genera Autonoe, Fessia, Othocallis, Prospero, Scilla and Zagrosia were studied by Light Microscopy (LM), Scanning Electron Microscopy (SEM) and two species of F. bisotunensis and Z. persica was performed by Transmission Electron Microscopy (TEM). Based on the results, the general shape of the pollen grains was classified as oblate and peroblate and medium to large pollen grains. Exine ornamentation varied at equatorial grained surface, near groove and intra-groove decorations and was microreticulate, microreticulate-fossulate, microreticulate-reticulate, reticulate-microreticulate, fossulate, microtuberculate, coarse-grained (macrotuberculate-reticulate), reticulate-tuberculate and a tuberculate was observed. In two species of F. bisotunensis and Z. persica, there was an external exit layer of semitectate and an endogenous exine layer in Z. persica. The dendrogram obtained from pollen grain qualitative characters were placed these taxa in three groups and six subgroups and the subgroups were partly matched by genera level. F. bisotunensis and Z. persica that belonged to two different genera were placed in one subgroup and the pollen grain ultrastructure was different between them. Therefore, the pollen grain morphological characters with ultrastructure characters have valuable role in the genus level taxonomy.