ساخت اضافه در كردي: رويكردي شناختي

پژوهش حاضر قصد دارد تا براساس رويكرد شناختي به بررسي ساخت اضافه در كردي سوراني بپردازد. ماهيت روش شناسي اين پژوهش، توصيفي ـ تحليلي بوده و داده ها از گويش كردي سوراني و از طريق مصاحبه با گويشوران گردآوري شده اند و اصالت داده ها نيز موردتأييد گويشوران اين گونه از زبان كردي است. گفتني است كه ساخت اضافه نوعي رابطۀ ذاتي و نسبتي بين دو عنصر گذرا و پايا ايجاد مي كند كه حاوي نوعي قرابت مفهومي هستند. در اين ساخت يكي از عناصر به‌منزلۀ نقطۀ ارجاع عمل مي كند تا جايگاه عنصري ديگر (عنصر مقصد) در ساخت براساس آن مشخص شود. به‌عبارت ديگر، عنصر پايا به‌مثابۀ نقطۀ ارجاع، مسيري شناختي را براي دسترسي ذهني به عنصر گذرا به‌منزلۀ عنصر مقصد فراهم مي سازد. يافته ها نشان داد كه ساخت اضافه، محصول نوعي دستوري شدگيِ ضمير موصولي HYA است كه نقش كهن آن بازنمايي ارتباط ذاتي ـ مفهومي بين عناصر دخيل در رابطه‌اي مفهومي مندرج در يك جملۀ مركب بوده است. اين ضمير موصولي طي فرايند دستورشدگي به نمايه اي نسبتي تحول يافته، تا رابطه اي ذاتي و نامتقارن را ميان دو عنصر متجانس در يك گروه (اسم+اضافه+اسم، اسم+اضافه+صفت، اسم+اضافه+حرف اضافه، اسم+اضافه+فعل اسمي شده) يا در يك بند (اضافۀ محمولي، اضافۀ مبتداساز) مفهوم پردازي كند. همچنين، نتايج نشان داد كه عنصر اضافه اين ارتباط نامتقارن را بين عناصر در سطوح متفاوت زباني به‌خوبي نمايه سازي مي كند.