توصيف و تبيين زلزله نزد مسلمانان: بررسي كتاب كَشف الصَّلْصَلة عن وَصف الزَلزَلة

Description and Explanation of Earthquake in Muslim Thought: A Critical Review on the Book “Kashf Al-Salsala ‘An Wasf al-Zalzala”

كَشف الصَّلْصَلة عن وَصف الزَلزَلة سيوطي جامع­ترين كتابي است كه در فرهنگ اسلامي درباره زلزله نگاشته شده است. در اين مقاله تبيين­ سيوطي از اين پديده طبيعي و گزارش‌هاي وي از زلزله­هاي دورۀ اسلامي بررسي شده است. اين كتاب گردآورده­اي است از هر آن‌چه دانشوران مسلمان پيش از وي از محدثان و مفسران گرفته تا مورخان درباره زلزله گفته­ و نوشته­اند. در اين كتاب هم به علل و اسباب زلزله پرداخته شده و هم سياهه­اي سالشمار از زلزله­هاي رخ­داده در دوره اسلامي به دست داده شده است. تبيين­ سيوطي از زلزله، نه تبييني علمي و طبيعي بلكه تبييني ديني و فراطبيعي است. وي با ارجاع به منابع روايي وتفسيري حقيقت و منشاء زلزله را در انگارۀ كوه قاف مي­­جويد، انگاره­اي كه ريشه‌هاي اساطيري پيشااسلامي داشت و نزد مسلمانان دورۀ ميانه جامه­اي ديني و اسلامي به خود گرفت. سيوطي سببب زلزله را هم با استناد به رواياتي از صدر اسلام، ناشي از اعمال و رفتارهاي ناروا و ناشايست بندگان مي­داند. سياهۀ سالشمار سيوطي از زلزله­هاي روي داده در دوران پس از اسلام دربردارنده داده­هايي از شمار و شدت زلزله­ها و پيامدهاي انساني، اجتماعي و طبيعي آن است كه مي­تواند دست مايۀ مطالعات تاريخ اجتماعي مسلمانان در دورۀ ميانه باشد.

Kashf Al-Salsala‘An Wasf Al-Zalzala” by Al-Suyuti (d. 911 A.H.) is the most comprehensive book written about the earthquake in Islamic culture. In this article, Suyūti's explanation of this natural phenomenon and his reports on earthquakes of the Islamic period are examined. This book is a collection of everything that Muslim scholars before him, from narrators and commentators to historians, have said and written about earthquakes. In this book, both the causes of earthquakes and an annual list of earthquakes that occurred in the Islamic era are discussed. Suyūti's explanation of the earthquake is not a scientific and natural explanation but a religious and supernatural explanation. Referring to narrative and interpretive sources, he seeks the truth and the origin of the earthquake in the image of Qaf Mountain, an idea that had pre-Islamic mythological roots and took on a religious and Islamic dress among the Medieval Muslims. Suyūti also considers the cause of the earthquake to be the result of the wrong and improper actions and behaviors of the servants, citing narrations from the beginning of Islam. The Suyūti chronological list of earthquakes that occurred in the post-Islamic period contains data on the number and severity of earthquakes and their human, social, and natural consequences, which can be used to study the social history of Medieval Muslims.