زرتشتيان و جنبش هاي ايراني در سده‌هاي نخستين اسلامي

Zoroastrians' Reaction to Iranian Movements in the Early Centuries of Islam

پس از استيلاي عرب‌ها بر ايران و فروكش پايداري‌هاي محلي، از سده دوم هجري ايرانيان جنبش‌هايي را عليه زمامداران عرب برپا كردند كه به باور عده‌اي از پژوهشگران، هدف رهبران آن، دستيابي به استقلال ايران و احياء دين زرتشتي بود. حال، پرسش پژوهش حاضر اين است كه اگر اين قيام‌ها با انگيزه ملي و از سر وطن‌دوستي و استقلال‌خواهي بود، موبدان كه حافظان دين زرتشت و فرهنگ و آداب ايراني در غياب شاه بودند، چه عكس‌العملي به اين قيام‌ها داشتند؟ اين پژوهش نشان داد كه جنبش‌هاي ايرانيان، بيشتر جنبه اجتماعي و اقتصادي داشت و اغلب برپاكنندگان و شركت‌كنندگان، از موالي و پيروان فِرَق زرتشتي از جمله به‌آفريديه و خرم‌ديني (نومزدكيان) و بعضا با عقايد التقاطي‌اي بودند كه موبدان، آنان را به سبب ايجاد بدعت در دين، كفرآميز و با از بين بردن اتحاد و انسجام داخلي براي جامعه زرتشتي، زيان‌مند و خطرناك مي‌دانستند؛ از اين‌رو ضمن اعلام بيزاري و همراهي نكردن، به مقابله با آنان نيز برخاستند.

After the eighth century AD., following the Arab conquest of Iran and the decline of local stability, some the Iranians rose against the Arab rulers. According to some scholars, the purpose of the leaders was to achieve Iranian independence and restore the Zoroastrian religion. If these uprisings were nationally motivated and patriotic, how would the clerics, who were the custodians of the Zoroastrian religion and Iranian culture and customs in the absence of the Shah, react to these uprisings? This study shows that the Iranian movements had more social and economic aspects; their founders and participants were mostly the followers of Zoroastrian sects such as Beh­Afridiyeh and Khorramdini (Nomzdakian). They sometimes had eclectic beliefs that their clerics considered heretical and dangerous for the Zoroastrian community. The clerics considered these beliefs as heresy, which destroys Zoroastrian unity and cohesion, so they didn't support and even opposed these movements.