پديد آورندگان :
كفاشان، محمد دانشگاه پيام نور واحد جنوب تهران , اخلاقي، مرضيه دانشگاه پيام نور واحد جنوب تهران - دانشكده الهيات - گروه آموزشي فلسفه , دلشاد تهراني، مصطفي دانشگاه پيام نور واحد جنوب تهران - گروه سابق نهج البلاغه
كليدواژه :
پرسشگري , اخلاق تفكر , الگوهاي پرسشگري , گفتار امام علي (ع) , نهج البلاغه , اخلاق
چكيده فارسي :
"اخلاق" جمع كلمۀ خُلق، به ويژگي‌هاي نفساني انسان گفته مي شود و "پرسشگري" به معني پرسيدن كه ريشه در تفكر انسان دارد و در مقولۀ اخلاق تفكر ذيل اخلاق كاربردي مطرح مي‌شود؛ از منظر امام علي عليه السلام پرسشگري يكي از شاخصهاي نشان دهندۀ ميزان در صحنه بودن مردم و احساس مسئوليت آنها نسبت به مسايل جامعه است؛ عليرغم اهميت تأثير شاخص پرسشگري در پيشرفت جامعه، چگونگي رعايت ضوابط اخلاقي در فرآيند پرسشگري، تعيين كنندۀ نقش سازنده يا مخرب پرسشگري در آن جامعه است؛ دركلام امام علي عليه السلام اخلاق پرسشگري، به معني رعايت ضوابط اخلاقي در فرآيند پرسشگري، بعنوان شرط لازم براي سعادتمندي، رشد و پيشرفت جامعه است. پرسشگري اخلاق محور داراي پيشينۀ طولاني در متون و منابع ديني و اسلامي است. هدف از پژوهش حاضر، بررسي جايگاه پرسشگري اخلاق محور و روش تحقيق آن از نوع تحليل محتواي كيفي و نمونۀ مورد پژوهش گفتار امام علي عليه السلام شامل: سخنراني‌ها، خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان قصار آن حضرت است كه از نهج البلاغه و ديگر منابع مرتبط با آن حضرت استخراج شده است. نتايج حاصل از تحليل محتواي كيفي متون بررسي شده نشان داد كه مدل پرسشگري اخلاق محور از ديدگاه امام علي عليه السلام مبتني بر سه موضوع اصلي: (1) ويژگي‌هاي پرسش (شامل پرسش‌هاي اكتشافي و پرسش‌هاي هدفمند و همچنين توجه به كميت و كيفيت پرسش)؛ (2) ويژگي‌هاي پرسشگر و پاسخ‌دهنده (ويژگي‌هاي پرسشگر شامل اهل فهم، دانا، فرصت‌شناس و شجاع؛ و ويژگي پاسخ‌دهنده شامل اهل ذكر، مشتاق پاسخگويي و پرسشگري)؛ (3) نتايج و پيامدهاي پرسشگري (شامل دانش‌ورزي، كسب معرفت، روشنگري، آگاهي و پيشرفت) است.
چكيده لاتين :
Ethics refers to the carnal characteristics of man, and questioning is rooted in human thought and is discussed as ethics of thinking under applied ethics. According to Imam Ali (AS), questioning is one of the indicators which represents that people are attentive and feel responsible for society's problems. In Imam Ali's words, the ethics of questioning means observing the ethical rules in the questioning process as a necessary condition for society's prosperity, growth, and development. Despite the importance of the questioning index in the development of society, the way of observing ethical standards in the questioning process determines the constructive or destructive role of questioning in that society. Ethical questioning has a long history in religious and Islamic texts and sources. The purpose of this study is to investigate the status of ethics-based questioning through a qualitative content analysis of Imam Ali's speech, including lectures, sermons, letters, and short speeches extracted from Nahj al-Balaghah and other related sources. The results of the qualitative content analysis showed that the ethics-questioning model, according to Imam Ali (AS), has three main issues: (1) characteristics of question (being exploratory and purposeful and paying attention to the quantity and quality); (2) the characteristics of the questioner (being wise, knowledgeable, opportunism and brave) and the characteristics of the respondent ( being attentive, eager to question and answer); (3) the results and consequences of inquiry (knowledge acquisition, enlightenment, awareness, and progress).
