بررسي معاني كاربردي افعال مزيد (باب‌هاي تفاعل، تفعل، افتعال و استفعال) در نهج‌البلاغه

Investigating the practical meanings of additional verbs (tafaʔal, tafaʔala, ifteʔal, isfteʔal) in Nahj al-Balaghah

نهج­‌البلاغه دومين ميراث مكتوب و منبع معرفتي در منظومه­‌ي آموزه­‌هاي اسلامي است. اين اثر فاخر افزون بر كاركرد ايدئولوژيك كه به درون­مايه­‌هاي حكمي آن مربوط مي‌­شود، به دليل شكوهمندي تعبير، كاركرد ادبي نيز دارد. ويژگي اخير نتيجه­ي مؤلّفه‌­هايي چند از جمله كاربرد افعال مزيد براي افاده­‌ي معاني مناسب با مقتضاي حال مي­‌باشد كه به لحاظ فراواني و بسامد بيش از چهار هزار بار در ابواب مشهور و معاني متنوع به كاررفته است. زيرا فعل به عنوان ركن اصلي و بنيادين در ساختار زبان عربي با انتقال از شكل مجرد به ابواب مزيد، كه فرايند آن به تفصيل در دانش صرف تبيين شده است، واجد معاني جديد و موجب توسعه قلمرو معني مي­‌گردد. مقاله پيشارو با عنوان «بررسي معاني كاربردي افعال مزيد (باب­‌هاي تفاعل، تفعل­، افتعال و استفعال) در نهج‌­البلاغه» پژوهشي نظري است كه به روش تحليلي -توصيفي نمونه­‌هايي از افعال مزيد به كاررفته در اين كتاب را با بهره‌­گيري ازمنابع لغوي و شروح نهج­البلاغه از نظر معاني كاربردي مورد بررسي قرارداده است .پژوهشگر از رهگذر پردازش داده‌­ها به اين نتيجه رسيده است كه افعال مزيد به كار رفته در نهج‌­البلاغه كاملاً مطابق با مقتضاي حال و تأمين‌كننده اهداف خطبه‌­ها­، نامه­‌ها وكلمات قصار بوده، به روشني بر ظرفيت زبان عربي در توليد معاني جديد و متنوع از مصدر واحد و توسعه قلمرو معني دلالت دارد.

Nahj al-Balaghah is the second written inheritance and source of knowledge in Islamic teachings. In addition to its ideological function, which is related to its theological themes, due to its rich interpretation, this magnificent work has a literary function. This feature is the result of numerous components, including the use of additional verbs to express appropriate meanings based on the context, which has been used more than four thousand times in various meanings. As it is known, verb is the main and fundamental element in the structure of the Arabic language and through its transition from singular to additional verbs leads to the development of new meanings. The present article is a theoretical research that uses descriptive analytic methods to provide examples of additional verbs (tafaʔala, tafaʔala, ifteʔal, isfteʔal) used in Nahj al-Balaghah. It also uses its lexical sources and explanations in terms of practical meanings. Based on the data analysis, the author has concluded that the additional verbs used in Nahj al-Balaghah are fully in line with the current contexts of sermons, letters, and quotes and fulfill their purposes. These verbs clearly indicate the Arabic language's capacity to produce new and diverse meanings from a single infinitive verb to its meaning expansion.