تشكيلات نظامي و ساختار سپاه در حكومت قراختاييان كرمان

Military organization and structure of the army in the Ḳara-Khitayan government

با ورود بُراق حاجب به كرمان و فتح اين سرزمين در سال 619، حكومتي جديد با نام قراختاييانِ كرمان تأسيس شد. حكومتي كه به‌رغم اوضاع آشفته ايران طي سده هفتم، توانست بيش از هشت دهه دوام آورد. بدون ترديد يكي از عوامل دوام اين حكومت، تشكيلات نظامي و ساختار سپاه بود. اين نوشتار با گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي و با بهره‌گيري از روش توصيفي- تحليلي درصدد پاسخگويي به اين پرسش است كه تشكيلات نظامي و تركيب جمعيتي سپاه قراختاييان كرمان چگونه بود و آنان از چه تاكتيك‌هاي نظامي و افزار و ادوات جنگي استفاده مي‌كردند؟ يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه بُراق حاجب و جانشينانش سياست دوگانه‌اي در پيش گرفته بودند. آنها از يك‌سو به سبب قدرت‌گيري مغولان در ايران، سعي كردند هر چه بيشتر تشكيلات نظامي خود را با مغولان و حكومت ايلخاني مطابقت دهند. از ديگر سو بُراق حاجب كه مدتي از عمر خود را در خدمت خاندان خوارزمشاهي گذرانده بود سعي كرد از تجارب آنان در ادارۀ تشكيلات نظامي خود استفاده كند. همانطور كه در حكومت خوارزمشاهيان، سپاه، زير نظر وزير اداره مي‌شد، در دوره قراختاييان نيز امور لشكري زير نظر وزير انجام مي‌گرفت؛ با اين تفاوت كه در حكومت خوارزمشاهيان ديواني به نام ديوان عَرْض زير نظر وزير متولي امور لشكري بود در حالي كه در حكومت قراختاييان كرمان خبري از ديوان عرض نبود.

By the arrival of Burāḳ Ḥādjib to Kerman and conquesting this land in 619, a new government called Ḳara-Khitayan was established. A government that despite the turbulent conditions of Iran during the seventh century could last more than eight decades. Undoubtedly, one of the factors in the continuation of this government was the military organization and structure of the army. The present article through collecting library data and using the descriptive-analytical method seeks to answer the question of how was the military organization and crowd combination of the Ḳara-Khitayan army and what military tactics and martial equipment did they use? Findings of the study indicate that Burāḳ Ḥādjib and his successors pursued a dual policy. On one hand, due to the Mongol power in Iran, they tried to align their military organization with the Mongols and the Ilkhanate government. On the other hand, Burāḳ Ḥādjib, who had spent part of his life at the service of the Khwarazmian dynasty, tried to benefit from their experience in managing his military organization. Just as in the Khwarazmian government that the army was managed under the control of the minister, in the Ḳara-Khitayan period military affairs were also under the control of the minister, with this difference that in the Khwarazmian government a court called the Dīwān-i-‘Arḍ was under the control of military affairs’ minister whereas there was no dīwān in the Ḳara-Khitayan government.