شناسايي و مقايسه ميان اليافِ گياهيِ غير‌چوبي (كتان،شاهدانه،كنف و پنبه) با اليافِ كاغذهايِ نسخ خطي قرون 5، 7 الي 12 ه.ق متعلق به موزه ملي ملك

Identification and comparison between non-woody plant fibers (flax, hemp, kenaf and cotton) with manuscript paper fibers of the 5th, 7th to 12th centuries AH, belonging to the Malek National library and Museum

كاغذهاي تاريخي متشكل از الياف گياهان غيرچوبي هستند، اليافي كه تنها در منابعي انگشت شمار به آنان اشاره شده است. اين پژوهش بر آن است تا تنوع و بيشترين نوع الياف گياهي مورد استفاده در نمونه كاغذهاي نسخ خطي قرون 5، 7 الي 12 ه.ق را از طريق تطبيق با نمونه گياهان موجود بررسي كند. بنابراين با استناد به منابع كتابخانه‌اي در خصوص بيشترين گياهان مورد استفاده در كاغذسازي، جمع آوري گياهان غير‌چوبي و بررسي الياف آنان با مرفولوژي الياف كاغذهاي نسخ خطي موجود در موسسه كتابخانه و موزه ملي ملك داده‌ها را گردآوري مي‌نمايد. اين داده‌ها بر پايه روش‌هاي آزمايشگاهي و از طريق معرف ميكرو شيميايي و بررسي‌هاي ميكروسكوپي نوري و پلاريزان بدست آمدند كه در نهايت به توصيف، تحليل و دسته‌بندي انواع اليافِ سازنده در نمونه كاغذهاي اين پژوهش منتهي شدند. نتايج مطالعات نشان دادند كه الياف گياهي كتان، شاهدانه، كنف در دو دسته فيبرهاي چوبي و پوستي از يكديگر متمايزند اما اين تفاوت پايدار نيست و گاهي از استاندارهاي بيومتري الياف تبعيت نمي‌كند و گاهاً شباهت‌هايي، به ويژه در ميان الياف پوستي‌شان مشاهده مي‌گردد. در نمونه كاغذهاي مطالعاتي نيز، عمده مواد تشكيل دهنده فيبرهاي پوستي گياهان كتان، شاهدانه و الياف لينتِ ميوه گياه پنبه حضور دارند و نشانه‌اي از حضور الياف كنف در ميان كاغذهاي اين نسخ خطي نيست. در خمير همه اين كاغذها، فيبرهاي چوبي و سلول‌هاي همراه به ندرت وجود دارند كه كار شناسايي الياف گياهي را دشوار مي‌سازند، اما حضورشان نقش موثري در امر شناسايي و تشخيص صحيح الياف گياهي دارد.

Historical papers are composed of non-woody plant fibers, fibers mentioned only in a few sources. This research intends to study the diversity and the most types of plant fibers used in the sample of manuscripts of the 5th, 7th to 12th centuries AH by matching them with existing plant samples. Therefore, with citing library resources regarding the most used plants in paper making, collecting non-woody plants, examining their fibers with the morphology of the fibers of the manuscripts in the National Library and Museum property collection data. These data were obtained based on laboratory methods and through microchemical reagents and optical and polarizing microscopic examinations, which ultimately led to the description, analysis and classification of various fibers in the paper sample of this study. The results showed that the plant fibers of flax, hemp, kenaf and cotton are different in two categories of woody fibers and bast fibers, but this difference is not stable and sometimes does not follow the biometric standards of fibers and sometimes similarities are observed, especially among their bast fibers. Also, In the sample of study papers, the main constituents of the bast fibers of flax, hemp and cotton lint fibers are present, and there is no sign of the presence of kenaf fibers among the papers of this manuscript. In the pulp of all these papers, woody fibers and accompanying cells are seldom present, which make it difficult to identify plant fibers, but their presence plays an effective role in the correct identification and detection of plant fibers.