كليدواژه :
نقوش كاشي كاري , نقوش ساختارهاي اتمي بلورها , تقارن , تطبيق نقوش تقارني
چكيده فارسي :
هنر و فنون كاشي‌كاري رنگارنگ در گنبدها، كتيبه‌ها، مناره‌هاي مساجد، بناها و آثار تاريخي به‌جامانده از دوران باستان، سند ارزشمند و مهمي در تزئينات معماري قديمي ايران است. رياضي‌دانان، طراحان و مجريان باستان، از روش‌هاي هندسي گره چيني، يزدي‌بندي، مقرنس و روش‌هاي ديگر، با استفاده از چيد‌مان هندسي توسط اشكال مربع، مربع مورب، لوزي و روش‌هاي ديگر نظير «هم نسبتي مربع با دايره» با اصطلاح «ماندالا» استفاده نموده‌اند. شناسايي و توليد واحدهاي اوليه نقوش «نقش‌مايه‌ها» از قرن‌ها پيش آغاز شده و شامل واحدهاي هندسي در دو بعد است. اين نقوش در دوران مختلف تاريخي، توسط هندسه‌دانان و طراحان تكامل يافته است. اين موضوع مشخص است كه قوانين رياضي – هندسي در همه دوران گذشته در نقوش ثابت باقي مانده است. اين بدان معني است كه قوانين قرينه‌سازي، داراي يك منشأ اصلي هستند، به‌طوري‌كه در دوران مختلف تاريخي هم داراي شكلي ثابت بوده‌اند. از طرفي هم‌ترازي، تعادل و تقارن، لازم و ملزوم يكديگرند. هندسه در دوران باستان براي اندازه‌گيري سطوح ساختمان‌ها و زمين‌هاي كشاورزي مورداستفاده قرار گرفته است. در ترتيب نقش‌هاي منظم، از نقطه، پاره‌خط، زاويه، دايره، مربع و مثلث در توليد نقوش دوبعدي استفاده شده است. در اين پژوهش، ضمن بررسي نقوش هندسي كاشي‌كاري‌هاي باستاني، با استفاده از روش‌هاي تصويري دوبعدي و تطبيق آن با دانش تقارني مورداستفاده در ساختار مواد جامد كريستالين شامل نقش‌بندي اتم‌ها در شبكه سه‌بعدي و دوبعدي و تك‌بعدي اتم‌ها، مشخص شد كه هر دو نوع آرايش‌يابي‌ها، از قوانين و دانش اصلي تقارني پيروي مي‌كنند. درحاليكه اندازۀ طول سلول اوليۀ ساختار شبكه اي بلورها حدود چند انگسترم است، طول يك ضلع نقش مايه هاي هندسي در
نقوش هندسي كاشي كاري، حدود 1010 برابر آن است؛ بنابراين، نتيجه گيري مي شود كه دانش تقارن براي اجزاي بسيار ريز (نامرئي) و بسيار
بزرگ، تحت شرايط ويژه برقرار است. در اين راستا، علم تقارن مي تواند در علوم ديگر نيز وجود داشته باشد و مورد بررسي و استفاده قرار بگيرد.
چكيده لاتين :
The art and techniques of colorful tiling in domes, inscriptions, minarets of mosques, buildings and historical monuments from antiquity, is a valuable and important document about the decorations of ancient Iranian architecture. Ancient mathematicians, designers, and practitioners used the geometric methods of knot arrangement, Yazdi-bandi, Muqarnas,(Ahu pai) and other methods, with the help of geometric arrangement of squares, diagonals, rhombuses, and techniques such as "square-to-circle correlation" with the term "mandala. The identification and production of the primary units of geometrical "motifs" began centuries ago and includes geometric units in two dimensions. These motifs have been developed in different historical periods by geometers and designers. It is clear that mathematical-geometric laws have remained fixed in motifs throughout the past. This means that the laws of symmetry have a main origin, in a way that they have been fixed in different historical periods. On the other hand, alignment, balance and symmetry are necessary for each other. Geometry has been used since ancient times to measure the surfaces of buildings and agricultural lands. Points, line segments, angles, circles, squares and triangles have been used in the production of two-dimensional patterns in the order of regular patterns.
