شناسايي و رتبه‌بندي عوامل علي و راهبردهاي مديريت سود در صنعت بانكداري ايران

Identifying and Ranking Causal Conditions and Strategies for Earning Management in the Iranian Banking Industry

نقش بي‌بديل نظام بانكداري به‌عنوان راهبردي اصولي براي اجراي سياست‌هاي اقتصادي، وجود بحران‌هاي مالي چند دهه اخير در صنعت بانكداري، اقتصاد مبتني بر بانك در كشور، نقش اصلي گزارشگري مالي در مجهز كردن ذينفعان به اطلاعات مفيد و تمركز اوليه آن بر سود، همچنين ميزان شيوع و پيامدهاي قوي مديريت سود، زمينه را براي ورود پژوهش‌هاي حسابداري به‌منظور بررسي صنعت بانكداري مهيا مي‌نمايد. باتوجه به خلأ پژوهش‌هاي كيفي، هدف شناسايي و رتبه‌بندي انگيزه‌ها و ابزارهاي مديريت سود در اين صنعت مي‌باشد. روش‌شناسي اين پژوهش، دلفي فازي و فرايند تحليل سلسله مراتب فازي با ابزار مصاحبه و پرسشنامه است. به‌همين منظور با 15 نفر از خبرگان اين صنعت مصاحبه‌هايي انجام گرفت؛ سپس پرسشنامه‌هاي دلفي و مقايسات زوجي در اختيار 23 نفر از افرادي كه در تهيه، تحليل و حسابرسي صورت‌هاي مالي بانك‌ها فعاليت داشته‌اند قرار گرفت. نتايج نشان داد عوامل علي مؤثر بر مديريت سود به‌ترتيب عبارتند از: عوامل مبتني بر تداوم فعاليت، اقدامات انساني و نفع شخصي، كفايت و كيفيت استانداردها و قوانين، فشار محيط قانوني. به‌علاوه راهبردهاي اين پديده به-ترتيب عبارتند از: مديريت سود واقعي، مديريت ارائه اطلاعات و مديريت سود تعهدي. تحليل‌ها نشان مي‌دهد انگيزه بقاي بانك، انگيزه خاص مديريت، كيفيت استانداردهاي حسابداري و انگيزه قانوني، عوامل اصلي تأثيرگذار بر مديريت سود بوده و ابزارهاي اصلي مديريت سود در صنعت بانكداري كشور شامل مديريت خريد و فروش اوراق بهادار، نحوه شناسايي سود سپرده و ذخيره مطالبات مشكوك‌الوصول مي‌باشد اين اطلاعات مي‌تواند براي سرمايه‌گذاران، بانك مركزي، استانداردگذاران، بازرسان و حسابرسان در اجراي حسابرسي‌هاي مؤثر و كارآمد مفيد واقع شود.

The irreplaceable role of banking system as a strategic principle for implementing economic policies, the financial crisis in recent decades in banking industry, the major role of financial reporting in providing useful information for stockholders and its primary focus on income, and also the prevalence and powerful consequences of earning management allow accounting studies to survey banking industry. Due to the lack of qualitative studies, the paper aims to identify and rank incentives and tools for earning management in this industry. The methodology of this research is Fuzzy Delphi and Fuzzy Analytical Hierarchy Process using interview and questionnaire. For this purpose, 15 experts in this industry were interviewed; then, the questionnaires of Delphi and pairwise comparisons were given to 23 people who were active in preparation, analysis and auditing of financial statements of banks. The results showed that the effective causal conditions in earning management are as follows: factors based on the constant concern, human measures and personal profit, sufficiency and quality of standards and principles, and pressure of legal environment. Furthermore, the strategies for this phenomenon are as follows: real earning management, information submission management and accrual earning management. The analyses show that bank survival incentive, special managerial incentive, quality of accounting standards and legal incentive are the major influential factors in the earning management. Also, the major tools for earning management in banking industry of a country include: management of transactions in securities, the way of identifying deposit interest and loan loss provisions. This information could be useful for investors, the Central Bank, standard setters, inspectorate and auditors in performing effective and efficient auditing.