ظهور و زوال بازارِ كرمانشاه در سدة سيزدهم

اين مقاله به بررسي شرايط ظهور و زوال بازار كرمانشاه و نقش آن در ايالت كرمانشاهان در سدۀ 13 خورشيدي مي‌پردازد. رويكرد نظري 400مقاله مبتني بر آراء «كارل پولاني» است. روش پژوهش تاريخي و فنون گردآوري داده بررسي اسناد و مشاهدۀ كالبدِ بازار است. داده‌ها نشان مي‌دهند كه الف) بازار كرمانشاه همزمان با ارادۀ كشورهاي اروپايي بر تجارت در سدۀ 19 ميلادي، كم‌رونق شدن مسيرهاي ترابوزانتبريز و قفقازپوتيتبريز به دليل بيماري كرم ابريشم، حفر كانال سوئز و استفاده از كشتي‌هايِ بخار در دجله و فرات، موقعيت استراتژيكي در شبكه مبادلات بازرگاني پيدا كرد كه به مدت 100 سال پايدار ماند. ب) بازار از بيرون و با اراده نظام بين‌الملل تحميل شد و در مناسبات اقتصادي و اجتماعي منطقه «حك» نشد، همچنين نتوانست زمين، كار و پول را وارد مبادله كند. بدين روي، «بازارِ باراندازي» بود كه بيرون از شيوۀ توليد قرار داشت و نقش آن محدود به شهر كرمانشاه بود. ريخت‌شناسيِ شهر را تغيير داد و خيل عظيمي از بازرگانان را به شهر كرمانشاه كشاند. ج) با شروع جنگ جهاني اول بازار از رونق افتاد. «قانون تفتيش اسعار» در سال 1306 ارز ناچيزي را به آن اختصاص داد به طوري كه از رمق افتاد و احداث راه‌آهن سراسري ضربه نهايي را بدان وارد ساخت.