رويكردهاي ديپلماسي فرهنگي ايران در عراق پس از سقوط صدام

موضوع ديپلماسي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در عراق، پديده‌اي هم‌زاد انقلاب اسلامي است كه با جنگ 2003 در عراق، به رهبري ائتلاف تحت كنترل آمريكا، به شكل افقي و عمودي توسعه يافت و بسترهاي تازه‌اي از سرريزي روابط و پيوندهاي فرهنگي را بارآورد. تا حدي كه ديگر نمي‌توان از يك ديپلماسي فرهنگي تك‌بعدي سخن گفت و عرصه‌ها و بسترهاي آن به حدي از نفوذ رسيده است كه جمهوري اسلامي را به عامل كليدي در روند كلي تحولات سياسي ـ امنيتي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي عراق بدل نموده است. در چارچوب اين موضوع سوال مقاله‌ي حاضر اين است كه »شاخصه هاي ديپلماسي فرهنگي ايران در عراق پس از سقوط صدام مبتني بر چه رويكردي بوده است؟ « يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد كه ايران در توليد يك فضاي كلان براي ديپلماسي فرهنگي در خصوص عراق، مبتني بر واقعيت‌هاي قومي ـ مذهبي آن تلاش دارد با بهره‌گيري از رويكرد ايران‌شهري بر جامعه‌ي كردي و نيز با بهره‌گيري از گفتمان كلان پيوندهاي تاريخي با اعراب به شكل كلي و اشتراكات فرهنگي ـ مذهبي با شيعيان به شكل خاص، و رويكرد محور مقاومت به توسعه‌ي نفوذ ديپلماسي فرهنگي خود بپردازد. به ‌منظور تحليل مباحث مذكور در ابتدا تلاش خواهد شد تا خوانشي تاريخي از تحولات پس از 2003 تا به امروز از روابط ايران و عراق و شيوه‌هاي نفوذ ايران را مطرح نموده كه به شكل پيدا و پنهان چگونگي بهره‌گيري جمهوري اسلامي از وزنه اكثريت شيعي عراق و نيز اشتراكات هويتي ايراني ـ كردي را براي پيش‌برد نفوذ كشور در عراق در بعد فرهنگي به نمايش مي‌گذارد. در ادامه پيوندهاي ديپلماسي فرهنگي ايران با كردها در عراق، بر مبناي محوريت منطق ديپلماسي فرهنگي ايران‌شهري مورد بحث قرار داده و سويه‌هاي اصلي ابعاد اين ديپلماسي كه توانسته اذهان كردها را معطوف خود كند، مورد واكاوي قرار خواهد گرفت تا نشان داده شود كه ايران در حوزه ديپلماسي فرهنگي، چه خودآگاه و چه ناخودآگاه در مسير رويكرد ايران‌شهري فرهنگي نسبت به كردها پيش رفته است. در بخشي ديگر و به شكل مبسوط بر بحث از روابط ايران با مناطق ديگر عراق و حكومت مركزي آن، شيعيان و نيز سني‌ها از مسير ديپلماسي فرهنگي و تمركز بر قدرت نرم نفوذ ايران در عراق پرداخته مي‌شود. در اين بخش، كاركرد اشتراكات فرهنگي، تاريخي و مذهبي، با تمركز بر ديپلماسي فرهنگي مذهبي، رسانه‌اي و ... مورد واكاوي قرار مي‌گيرد كه چگونه بهره‌گيري از گفتمان كلان پيوندهاي تاريخي با اعراب به شكل كلي و اشتراكات فرهنگي ـ مذهبي با شيعيان به شكل خاص، و رويكرد محور مقاومت باعث توسعه‌ي نفوذ ديپلماسي فرهنگي ايران در عراق شده است. روش تحقيق در اين مقاله، بر مبناي پژوهش كيفي مورد محور و مبتني بر روش كتاب‌خانه‌اي با جمع‌آوري و تحليل اطلاعات است.