تعامل نظريه و عمل سياسي در انديشه سياسي شيعه و نقش آن در تحولات نيمه اول پهلوي دوم(1320-1332)

در تحولات نظري و تاريخي اسلام مي توان شاهد سه گرايش پيرامون نظر و عمل بود. گرايشي كه به عمل صرف توجه دارد، گرايشي كه نظريه را بر عمل مقدم مي داند و گرايش سوم به تعامل نظريه و عمل سياسي معتقد است. در بين گرايش هاي سه گانه شيعه به نوع سوم گرايش دارد. شيعه در طول تاريخ رويگردهاي مختلفي اعم از تقيه، اصلاح و انقلاب را در تعامل با محيط سياسي انتخاب و تجربه كرده است. در پي اين روند در دوره معاصر شيعه، از رويكردهاي تقيه و اصلاح فاصله گرفته است و به ويژه با پديد آمدن دوره پهلوي در تاريخ معاصر ايران به رويكرد انقلابي و تلاش براي تشكيل حكومت اسلامي نزديك مي شود. در اين جا سوال اصلي پژوهش آن است كه بستر عيني و تحولات دوره اول پهلوي دوم چه اثري بر انديشه سياسي شيعه در آن دوران داشته است و اين انديشه چگونه بر عمل سياسي علماي شيعه فعال در اين عصر موثر واقع شده است؟ و اين مقاله با روش توصيفي تحليلي به پاسخ به سوال پرداخته است. بستر عيني و تحولات سالهاي 1320 تا 1332 پس از تلاش هاي رضا خان براي عرفي سازي و به حاشيه كشانيدن دين و مهم ترين حامي آن يعني روحانيت، ايجاد تغييراتي در انديشه سياسي شيعه و نوع عملكرد آن را شاهد است، به گونه اي كه اين تغييرات ضمن تاثير بر عمل سياسي شيعه در آن دوران، زمينه هاي شكل گيري انقلاب جمهوري اسلامي را در سال 57 را فراهم آورده است.