بررسي و تحليل عامل‌و‌معمول نحوي بر اساس نظريۀ نظم جرجاني

Examination and Analysis of Syntactic Agent and Derivative Based on the Peotry Theory of Jorjani

در ميان آراي نحويان دربارۀ عامل اعراب كلمات دو نظريۀ مشهور با نام‌هاي نظريۀ لفظي و معنوي وجود دارد؛ اما مي‌توان ديدگاه‌هاي ديگري را نيز استخراج كرد. در ميان اين ديدگاه‌ها، نظريۀ تعليق كه خاستگاهش آراي عبدالقاهر جرجاني است، از اهميتي ويژه برخوردار است. قوّت ديدگاه او در موشكافي و ريشه‌يابي مسائل نحوي و اعرابي و نيز فراتر بردن نظريۀ تعليق از ساحت صحت نحوي به ساحت فنّي و بياني است؛ ديدگاهي كه بر مطابقت تامّ تعليق كلمات به يكديگر با مقصود متكلم متكي است. هدف از اين پژوهش، افزون بر معرفي ديدگاه‌هاي مربوط به نظريۀ عامل‌و‌معمول، تفسير نظريۀ عامل‌و‌معمول در پرتو نظريۀ نظم جرجاني يا همان نظريۀ تعليق است. در اين پژوهش از روش توصيفي‌تحليلي و تحقيق كتابخانه‌اي سود جسته‌ايم. ابتدا ديدگاه‌هاي مختلف دربارۀ عامل‌و‌معمول را استخراج كرده‌ و ضعف‌هاي هر نظريه را بيان كرده‌ايم. سپس به تفسير عامل‌و‌معمول بر اساس نظريۀ نظم پرداخته‌ و ضعفش را گفته‌ايم. در ادامه به بيان قوّت اين نظريه در مقايسه با ديگر نظريات عامل‌و‌معمول پرداخته‌ايم. در پايان نتيجه گرفته‌ايم كه نظريۀ تعليق عبدالقاهر جرجاني به دليل اينكه بر قصد متكلم در ارتباط اجزاي جمله با يكديگر تأكيد مي‌كند و نيز موشكافانه به تحليل علل و عوامل نحوي مي‌پردازد و نظريۀ عامل را از ساحت صحت نحوي به ساحت بياني ارتقا مي‌دهد، قوّتي فزون‌تر از ديگر نظريات عامل‌و‌معمول دارد.

Among the syntactic views on the words' diacritic factor, there are two well-known theories called verbal and semantic theories. But other views also could be extracted in their works. the theory of Ta’liq, which originates from the views of Abdul Qahir Jorjani, is of particular importance. The strength of his view lies in scrutinizing syntactic issues as well as in transcending the theory of Ta’liq from the realm of syntactic correctness to technical and expressive realm; A view that relies on the complete correspondence of the relation of the words to each other with the intention of the speaker. The purpose of this study, in addition to introducing a variety of perspectives on the theory of agent and derivateive, is to interpret the theory of agent and derivative in the light of Jorjani’s theory of poetry, or rather, the Ta’liq theory. This study, using the descriptive analytical and research library method, first has extracted different views about agent and derivative, expressing the weaknesses of each theory; Then it has interpreted agent and derivative based on the theory of poetry and showed its weaknesses. Subsequently, the strength of this phenomenon in comparison with other common theories has been shown. In the end, we have concluded that, in addition to the two well-known verbal and semantic theories, other theories can be extracted from literature. But Abdul Qahir Jorjani's theory of Ta’ligh is more powerful than other common theories because it emphasizes the speaker's intention to relation of the sentence components together.