تأثير پذيري مضامين اخلاقي اشعار جامي از نهج‌ البلاغه بر اساس بينامتنيّت ژرار ژنت

Influence of moral themes of Jami's poems from Nahj al-Balaghah based on Gerard Genet's Intertextuality

بينامتنيّت از مباحث جديد ادبي است كه به بررسي روابط بين دو متن مي‌پردازد. بر اساس نظريۀ ژرارژنت، هيچ متني مستقل از متون ديگر نيست و خودآگاه يا ناخودآگاه برآمده از متن‌هاي پيشين است. بهره‌مندي از مفاهيم و آموزه‌هاي اخلاقي منابع اصيل اسلامي از ديرباز در بين شاعران و نويسندگان فارسي‌زبان براي اعتبار و غناي سخن خويش مرسوم بوده است. هدف اين جستار بررسي و تحليل روابط بينامتني مضامين اخلاقي اشعار جامي و نهج‌البلاغه و بيان شيوۀ تأثيرپذيري آن‌هاست. روش پژوهش بيان اين رابطه، مبتني بر نظريۀ بينامتنيّت ژرار ژنت در سه قالب صريح، غيرصريح و ضمني با روش تحليلي- توصيفي و بيان نوع تأثيرپذيري بر اساس شيوه‌هاي گزاره‌اي، الهامي و گزارشي است؛ كه با انواع بينامتنيّت ژنت همپوشاني دارند. حاصل پژوهش نشان داد كه شواهد مشترك از قطعيّت بينامتنيّت در دو زبان متفاوت، در دو موضع گوناگون و آگاهانه بودن تأثيرپذيري از نهج‌البلاغه حكايت مي‌كند. هدف مؤلّف از برقراري رابطۀ آگاهانه با نهج‌البلاغه، رواج اخلاق حميده، بيداري جامعه، ترويج آموزه‌هاي اخلاقي اين كتاب و اعتباربخشي به كلام خود در بهره‌مندي از اين منبع اصيل اسلامي است.

Intertextuality is a new literary topic that examines the relationship between two or more texts. According to Gerard Genet's theory, no text is independent of any other text and is consciously or unconsciously derived from previous texts. Utilizing the concepts and moral teachings of the original Islamic sources has long been common among Persian-speaking poets and writers for the credibility and richness of their words. The purpose of this research is to study and analyze the intertextual relations of the moral themes of Jami's poems and Nahj al-Balaghah, the way it is expressed and their impact on the reader. The research expresses the relationship based on Gerard Genet's intertextual theory in the forms of explicit and implicit, with analytical-descriptive method and states the type of influence based on propositional, inspirational and narrative methods which overlap with Genet intertextuality types. The results depict that the common evidence indicates the certainty of intertextuality in two different languages, in two different positions, and the conscious influence of Nahj al-Balaghah. The aim of the author is to establish a cognizant relationship with Nahj al- Balaghah, to promote good morals, to awaken the society, to promote the moral teachings of this book and to validate Imam’s words in using this original and valuable Islamic source.