رويكردي چند وجهي و قرآن‌ محور به الهيات سلبي و ايجابي

A Multifaceted an‎d Quranic Based Approach to Negative and Positive Theology

«الهيات سلبي» و «الهيات ايجابي»، معمولاً، به‌ عنوان دو نظريه يا دو روي‌كرد متضاد معرفتي و زباني به خداوند، اوصاف و ويژگي‌هاي او در نسبت با انسان معرفي شده‌اند. مشهور است كه الهيات سلبي خداوند، اوصاف و اسماء او را غيرقابل شناخت و غيرقابل گفتگوي ايجابي توسط انسان مي‌داند و الهيات ايجابي خداوند، اوصاف و اسماء او را توسط انسان شناختني و گفتگو كردني مي‌شمرد. اما دليلي وجود ندارد تا الهيات سلبي و ايجابي را به دو بعد يا دو وجه معرفتي و زباني محدود كنيم، برعكس شواهدي در آثار فيلسوفان و متكلمان متأله وجود دارد كه نشان مي‌دهد آن دو الهيات مي‌توانند ابعاد و وجوه هستي‌شناختي و عمل‌شناختي هم داشته باشند. اين مقاله با بهره‌گيري از روش توصيفي و تحليلي، ابتدا كوشش مي‌كند، با ذكر شواهدي از آراء فيلسوفان و متكلمان برجسته مغرب زمين، به توضيح، مستندسازي و توجيه ابعاد چهارگانه الهيات سلبي و ايجابي بپردازد. پس از آن، با تكيه بر آيات قرآن كريم، يك الهيات چند وجهي را با وجوه معرفت‌شناختي، زبان‌شناختي، عمل‌شناختي، و هستي‌شناختي، معرفي و پيش‌رو قرار دهد. اين الهيات، در همه وجوه، نسبت به ذات و ذاتيات خداوند سلبي اما نسبت به اسماء خداوند ايجابي است. براساس روي‌كرد الهياتي ايجابي چند وجهي قرآني اتخاذ شده در اين مقاله، نخستين مرحله براي ارتباط انسان با خدا معرفتي است.

"Negative theology" and "positive theology" are usually introduced as two opposing epistemic and linguistic theories or approaches to God and His attributes in relation to man. Negative theology considers God and His attributes to be unknowable and not expressible in words by man, and positive theology considers God and His attributes to be knowable and expressible in words. According to this article, negative and positive theologies, in addition to epistemic and linguistic dimensions or aspects, also include ontological and pragmatic dimensions and aspects. This article, by using a descriptive and analytical method and by citing some evidences from the views of some prominent philosophers and theologians of the West, first, tries to establish and justify the four dimensions of a negative and positive theology. an‎d then, tries to introduce a multifaceted theology based on the verses of the Holy Quran, with epistemological, linguistic, pragmatic, and ontological aspects. This theology, in all of its aspects, is negative towards the Essence and Essential Attributes of God but positive towards the Names of God. According to the positive multifaceted Qur'anic theological approach adopted in this article, the first step for man's relationship with God is cognitive.