انگاره هاي رئاليسم سوسياليستي در رمان «جاي خالي سلوچ» تحليل سطح فكري محمود دولت‌آبادي

زمينه و هدف: ادبيات جهان پس از جنگ جهاني دوم در نقش ابزاري براي تبليغات در خدمت بازسازي جوامع بحران‌زده قرار گرفت. توصيف نيروهايي كه از درون مشغول ساختن جامعه هستند، جلوه هاي مبارزاتي زندگي مردم، توجه به مفهوم مدرن كار و همچنين تقديس مردم گرايي، زمينه ساز تولد سبكي به نام رئاليسم سوسياليستي شد. اين سبك كه دربرگيرنده نگاه سياسي نويسندگان نيز بود، بسرعت مرزهاي جغرافيايي را درنورديد. رمان بعنوان محملي مناسب كه ميتوانست حاوي مفاهيمي از اين دست قرار گيرد و در عين حال تجليگاه تعامل نزديك جامعه با وقايع سياسي، اجتماعي و فرهنگي باشد، مورد توجه بسياري از نويسندگان انديشه‌ورز آن دوران قرار گرفت. در ايران محمود دولت‌آبادي با رمان جاي خالي سلوچ مولفه هاي معناداري از رئاليسم سوسياليستي را ارائه داد. از اين رو نگارندگان اين مقاله با بررسي عوامل بيرون از متن، يعني بافت موقعيت كه ابعاد سياسي و اجتماعي و فرهنگي جامعه را دربر ميگيرد، به اثبات اين ادعا در رمان جاي خالي سلوچ ميپردازد. روش مطالعه: اين پژوهش به روش توصيفي- تحليلي انجام شده است. يافته‌ها: محتواي رمان واقعيتي برخاسته از بطن اجتماع است كه به‌ كمك صداقت نويسنده توانسته مسائل باورپذير جامعۀ خود را بخوبي در خود انعكاس دهد. تصويري كه از رفتارهاي زشت و بي رحمانۀ دولت عليه زنان و كودكان بنمايش ميگذارد، ديدگاههاي انتقادي او را بخوبي مجسم ميسازد و همين امر سبب ميشود دولت آبادي در رمان «جاي خالي سلوچ» منتقدي چپ گرا محسوب شود. نتيجه‌گيري: آنچه كه به جنبه هاي رئاليستي اين رمان شدت بخشيده است، توصيفات عيني، دقيق و منسجمي است كه نويسنده از شرايط جامعه، تضادهاي طبقاتي، نظام ارباب و رعيتي، خرده‌مالكان، تقسيم اراضي و به اصطلاح انقلاب سفيد پهلوي در روستاهاي ايران ارائه ميدهد و البته اين جزئي‌نگري مديون سالهاي متمادي حضور نويسنده در بطن زندگي مردم عادي است تا جايي كه اين رمان را ميتوان گزارش واقعي از زندگي طبقۀ روستايي و مردم ايران در سالهاي استبداد و استعمار پهلوي بحساب آورد.