بررسي سبك نسخه خطّي «رسايل‌الاعجاز» بر مبناي سبك‌شناسي لايه‌اي

زمينه و هدف: «رسايل الاعجاز» يا «اعجاز خسروي»، اثر ارزشمند اميرخسرو دهلوي است كه در اوايل قرن هشتم ه.ش در حوزۀ كتابت و انشا به نگارش درآمده است. با توجّه به اينكه تاكنون در كشور ما تصحيح منقّحي از اين اثر صورت نگرفته است و نيز با توجّه به اهمّيّت و جايگاه اين اثر در حوزۀ آثار ادبي نثر مصنوع، و كم‌توجّهي محقّقان به اين اثر گرانبها، نويسندگان بر آن شدند مختصّات سبكي اثر را بر مبناي سبك‌شناسي لايه‌اي مورد پژوهش قرار دهند. بدليل گستردگي موضوع، در پژوهش حاضر، تحليل سه سطح آوايي، بلاغي و ايدئولوژيك مطرح شده است. روش مطالعه: اين پژوهش، به روش تحليلي ـ توصيفي صورت گرفته است. يافته‌ها: براساس يافته‌هاي اين پژوهش، برجسته‌ترين مختصّات سبكي اثر در سطح آوايي، كاربرد فراوان سجع و جناس، ترصيع و موازنه و اقسام تكرار است كه زيبايي و هماهنگي كلام را ازلحاظ روابط آوايي افزون كرده است. بارزترين ويژگي سبكي اعجاز خسروي در حوزۀ بلاغي را ميتوان رعايت تناسب و انسجام متني نام برد. اقسام ايهام، اعمّ از ايهام تناسب، ايهام تضادّ و ايهام ترجمه يا به تعبير امير خسرو، «ترجمه‌اللّفظ» و ضمن‌اللّفظ را در واقع ميتوان از مصاديق انسجام واژگاني بحساب آورد. نتيجه‌گيري: مؤلّف رسايل‌الاعجاز سبك نويسندگي منحصربفردي در اين اثر از خويش بروز داده است كه اساس آن بر رعايت تناسب و انسجام است. كاربرد مصاديق انسجام و پيوستگي مانند اقسام ايهام، همچنين، ابداع صنايع جديدي در اين حوزه، نظير «ترجمه‌اللّفظ» و «ضمن‌اللّفظ» توسّط اميرخسرو و وفوركاربرد آنها ميتواند بيانگر اهمّيّت رعايت تناسب ميان اجزاي متن، براي وي باشد.