بررسي سبك طنزپردازي در روزنامه هاي گيلان در عصر مشروطه و پهلوي (مطالعۀ موردي: خيرالكلام، جنگل، نسيم شمال، طلوع، و هفگز)

زمينه و هدف: در دوره هاي مشروطه و پهلوي كه تحولات و دگرگونيهاي گسترده اي در عرصه هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايران بوجود آمد، گيلان يكي از مناطقي بود كه بطور مستقيم در اين تحولات دخالت داشت. روشنفكران گيلاني عمدتاً ازطريق نشريات و روزنامه ها با مردم ارتباط برقرار ميكردند و به نقد قدرت و نابسامانيهاي سياسي و اجتماعي ميپرداختند. مشهورترين روزنامه هاي عصر مشروطه و پهلوي كه در گيلان منشر ميشد و به‌ دليل طنزپردازيهاي ويژه از اقبال عمومي بينظيري برخوردار بود، عبارت بودند از: خيرالكلام، جنگل، نسيم شمال، طلوع، و هفگز. در اين مقاله مهمترين سازوكارهاي ايجاد طنز در روزنامه هاي مذكور تحليل و بررسي شده است. روش مطالعه: مقالۀ حاضر درصدد است ازطريق تحليل پنج روزنامۀ عصر مشروطه و پهلوي و بررسي مشخصه هاي سبك طنز آنها به روش توصيفي ـ تحليلي، مهمترين شگردهاي ايجاد طنز را در اين روزنامه ها واكاوي نمايد. يافته‌ها: تمامي پنج روزنامۀ مذكور از ابزارهاي گوناگون و تقريباً مشابهي در زمينۀ ايجاد طنز بهره برده‌اند. طنز در اين روزنامه‌ها غالباً در جهت انتقاد از اوضاع سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي است و به ‌منظور اصلاح اين شرايط بكار رفته است. در ضمن پيكان گزندۀ طنز در اين متون نه‌تنها شرايط، بلكه اشخاص و نهادهايي را كه مسبب ايجاد اين شرايط هستند، نشانه رفته است. نتيجه گيري: اصليترين سازوكارهاي سبك طنزپردازي در روزنامه‌هاي اين دوره عبارت است از: 1) استفاده از ضرب المثل؛ 2) كاربرد زبان محاوره اي؛ 3) بكارگيري القاب و عناوين تهكّم آميز؛ 4) استفاده از شگردهاي آيرونيك؛ 5) نادان‌نمايي؛ 6) فابل؛ 7) تناقض؛ 8) بازيهاي زباني؛ و 9) مهمل‌نويسي.