بررسي سبكي و فكري نسخۀ خطّي ديوان اظهري شيرازي، شاعر قرن يازدهم

زمينه و هدف: اظهري شيرازي شاعر گمنام قرن يازدهم هجري است كه دربارۀ اين سراينده پژوهشي نشده است. اساس مقاله حاضر بر پايه نسخۀ منحصربفرد موجود در كتابخانۀ مدرسۀ عالي شهيد مطهّري است و هدف آن بررسي سبكي و فكري نسخۀ خطّي اين شاعر عهد صفوي است. روش مطالعه: مقالۀ پيش رو، مطالعه اي درون متني، سبك شناسانه و نظري است كه به شيوۀ پژوهش كتابخانه اي انجام شده است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه، ديوان اظهري شيرازي است. يافته ها: در ديوان اظهري، سبك اصفهاني را همراه صنايع و بدايع لفظي و معنوي ميتوان يافت. زبان اشعار اين شاعر، ساده و غزليّاتش بسيار لطيف است. با وجود اذعان شاعر به سرودن اشعار تركي، اثري از آن در اين نسخه يافت نشد. شعر او از جنبه هاي گوناگون در ميان ديوان همعصران خود از امتيازاتي برخوردار است؛ از جمله در داشتن عنوان براي قصايد، پرداختن به نعت و منقبت، خودستايي، غزليّات و رباعيّات شورانگيز عاشقانه، مثنويّات هزل و هجوآميز، و قطعات حاوي مادّه تاريخ قابل توجّه است. همچنين انواع فوايد زباني و ادبي در اين ديوان بچشم ميخورد. نتيجه گيري: اظهري شيرازي به شيوۀ ديگر شاعران سبك اصفهاني طبع آزمايي كرده است. زمان حيات شاعر را براساس مادّه تاريخهاي ديوان، ميان سالهاي991 تا 1061 هجري يا كمي پس از آن ميتوان دانست. در سطح فكري و محتوايي، موضوعات مذهبي، عاشقانه و هزل از درونمايه هاي اصلي اشعار اوست. در سطح زباني، برخلاف شاعران سبك اصفهاني، واژه هاي عاميانه در اشعار او كمتر بچشم ميخورد. بكارگيري وزنهاي خاص و رديفهاي طولاني از ويژگيهاي اشعار اوست. در سطح ادبي واج آرايي، تكرار، انواع جناس و نيز صور خيال، تشبيه، استعاره، كنايه، تلميح، مراعات نظير و اسلوب معادله بالاترين بسامد را در اشعار او دارد.