بررسي اثربخشي آموزش با هدف توسعه ارتباطات مشاركتي در حفاظت: مطالعه سيستم تأمين آب قنات در خضرآباد يزد

سابقه و هدف: مديريت مشاركتي كارآمد در منابع طبيعي و محيط زيست در گرو ارتقاي سطح دانش، مهارت، بينش كنشگران و توسعه رفتار مشاركتي آنها است. برهمين اساس، سازمان هاي مرتبط با اين امر براي برگزاري دوره هاي آموزشي ترويجي، اقدامات ظرفيت سازي و توانمندسازي را با صرف هزينه و انرژي زياد انجام مي دهند كه نتيجه اين اقدام ها در عمل بايد توسعه شبكه ارتباطات ميان فردي، تعاملات دوسويه و پويايي شبكه كنشگران روستايي براي حل مسئله هاي محيط زيستي بر مبناي تفكر جمعي و افزايش اعتماد باشد. با وجود اين، ميزان تأثير اين اقدام ها در ارتباطات مشاركتي جامعه هدف كمتر ارزيابي مي شود كه اين ارزيابي نقش مهمي در شناخت ميزان موفقيت اين دوره ها و اصلاح و تكامل آن خواهد داشت. هدف از پژوهش حاضر، بررسي تأثير آموزش و پروژه هاي توانمندسازي صاحبان منافع قنات بر ارتباطات مشاركتي آنها در حفاظت از اين منبع ارزشمند در محدوده خشك و كويري استان يزد در منطقه خضرآباد به روش تحليل شبكه اجتماعي است.مواد و روش ها: اين مطالعه به منظور شناخت تأثير آموزش به صورت كمي بر ارتباطات مشاركتي كنشگران در دو مرحله ) مقايسه قبل و بعد از مجموعه اقدام هاي توانمندسازي( شامل شبكه كامل بهره برداران قنات را مورد سرشماري قرار داده است. شبكه اجتماعي تحقيق در قالب دو پيوند اعتماد و مشاركت با اندازه گيري سنجه هاي سطح كلان و تحليل اطلاعات در محيط نرم افزار Ucinet انجام گرفته است.نتايج و بحث: نتايج نشان داد تمامي سنجه هاي شبكه پس از اجراي طرح بيان شده بهبود يافته است. تغيير مقدار سنجه ها نشان مي دهد كه افزايش تعداد ارتباط مشاركتي و تعاملي صاحبان منافع همراه با سرعت بيشتر و زمان كمتر رخداده است. نتيجه اين تحقيق بيانگر خروج انحصار و تمركز شبكه از چند كنشگر و گردش سريعتر اطلاعات و ارتباطات و در نتيجه افزايش تعادل شبكه كنشگران است كه مجموعه اين موارد موجب افزايش روابط متقابل اعتماد و در نتيجه افزايش سرمايه اجتماعي در حفاظت از منبع آب قنات گرديده و در نتيجه ساماندهي بهتر حفاظت مشاركتي را در بر خواهد داشت.نتيجه گيري: وضعيت سنجه هاي مورد مطالعه )سطح كلان شبكه( پس از اجراي طرح توانمندسازي و ظرفيت سازي جوامع محلي بهبود يافته است و تأثير اين فعاليت ها و اقدام ها اگر مدون و هدفمند باشد مي تواند تأثير چشمگيري بر رشد سرمايه اجتماعي و توسعه ارتباطات حفاظت مشاركتي در بخش منابع طبيعي و محيط زيست بويژه منابع آب داشته باشد و ضريب موفقيت فعاليت همكاري به ميزان قابل توجهي افزايش دهد .