عوامل موثردر ايجاد غلظت فلزات سنگين در گردوغبار هواي كلانشهر تهران و مخاطرات آن

فلزات سنگين موجود در گرد و غبار هوا، جزء خطرناك ترين آلاينده هايي است كه سلامتي انسان و محيط را مورد تهديد جدي قرار مي دهد. هدف پژوهش حاضر شناسايي عوامل افزايش غلظت فلزات سنگين (Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mg, Mn, Ni, Pb, Se, Si, V, Zn) موجود در گردوغبار ريزشي هواي كلانشهر تهران و بررسي وضعيت آلودگي و پراكندگي آن روي ايستگاه هاي مورد مطالعه است. بدين منظور 28 نمونه غبار ريزشي در زمستان 1396 از مناطق مختلف تهران جمع آوري شد. آناليز XRF غلظت عناصر سنگين موجود در آن را مشخص كرد. با روش تجزيه مؤلفه اصلي(PCA)، 15 عنصر سنگين مورد مطالعه، در سه عامل خلاصه شد. سپس عامل هاي استخراج شده، با روش آماري تجزيه خوشه اي(CA)  و با استفاده از روش ادغام وارد گروهبندي شد. جهت تعيين پراكندگي فضايي هر عامل در منطقه ي مورد مطالعه، از روش درون يابي كريجينگ در GIS استفاده شد. نتايج وجود سه عامل طبيعي، انساني و تركيبي از عامل هاي طبيعي و انساني را در افزايش غلظت فلزات سنگين در غبار ريزشي كلانشهر تهران نشان داد. عوامل طبيعي در شمال تهران، عوامل انساني در شرق تهران و تركيبي از عامل هاي طبيعي و انساني در جنوب تهران در آلودگي غبار ريزشي به فلزات سنگين نقش بيشتري داشت. تحليل نتايج نشان داد تراكم جمعيت، ترافيك و حجم تردد، بخصوص تردد خودروهاي سنگين و ديزلي، صنايع و معادن، الگوي توپوگرافي، الگوي پوشش گياهي، الگوي باد غالب و وضعيت پايداري هوا در غلظت عناصر سنگين موجود در غبار ريزشي تهران نقش دارد. بنابراين براي مديريت و كنترل آلودگي، گسترش و بهينه سازي حمل و نقل عمومي و گسترش فرهنگ استفاده از آن (بخصوص مترو) مخصوصاً در نيمه ي شرقي تهران و ايجاد پوشش گياهي بيشتر و مرتفع تر در مناطق حاشيه غربي و جنوبي شهر تهران پيشنهاد مي گردد.