پديد آورندگان :
پرهيزكاري، ابوذر دانشگاه پيام نور تهران , ياوري، غلامرضا دانشگاه پيام نور تهران , محمودي، ابوالفضل دانشگاه پيام نور تهران , بخشي خانيكي، غلامرضا دانشگاه پيام نور تهران
كليدواژه :
بازار آب , كم آبي , خشكسالي , بهره وري آب , مدل SWAP
چكيده فارسي :
استقرار بازار آب محلي در بخش كشاورزي يك راه حل اميدبخش جهت افزايش كارايي اقتصادي آب در مواقع خشكسالي، كم آبي و كاهش توليدات زراعي است. كشاورزان با فرصت هاي ايجاد شده در بازار آب از طريق بهبود شيوه هاي مديريت تامين آب، براي اجاره و فروش اين نهاده كمياب اقدام نموده و در راستاي تامين آب قابل فروش در بازار تلاش خواهند كرد. اين امر افزون بر مديريت منابع آب سطحي، منجر به كاهش فشار كشاورزان براي استفاده از منابع آب هاي زيرزميني مي شود. با توجه به اهميت اين موضوع، در مطالعه حاضر آثار بالقوه شكل گيري بازار آب محلي در مناطق پنج گانه استان تهران تحت شرايط رخداد خشكسالي، كم آبي و كاهش توليدات زراعي ارزيابي شد. اين كار با استفاده تلفيقي از مدل اقتصادي توليد محصولات كشاورزي ايالتي يا منطقه اي (SWAP)، مدل هيدرولوژيكي ارزيابي و برنامه ريزي آب (WEAP) و مجموعه داده هاي آماري مربوط به سال هاي 1398-1392 صورت گرفت. نتايج نشان داد كه با استقرار بازار آب محلي و تعادل بخشي داد و ستد آب كشاورزي بين حوضه هاي مطالعاتي استان تهران، پيامدهاي منفي پديده خشكسالي در بهره برداري از منابع آبي موجود تا حدود 12/7 درصد نسبت به دوره پايه كاهش مي يابد. افزون بر اين، استقرار بازار آب محلي به عنوان يك نهاد عرفي و حقوقي در سطح استان تهران عليرغم انتقال منابع آبي مازاد حوضه هاي شرقي و شمالي (M1 و M2) به حوضه هاي جنوب غربي استان تهران (M3، M4 و M5)، سبب افزايش ضريب اطمينان دسترسي كشاورزان به آب آبياري شده و از كاهش محصولات زراعي سودآور (گوجه فرنگي، ذرت دانه اي، هندوانه و آفتابگردان) در الگوهاي بهينه كشت ممانعت مي كند. همچنين، اين نهاد ساختاري با تحقق سياست اشتراك گذاري منابع آب كشاورزي و افزايش 5/89 تا 11/06 درصدي شاخص نسبت سود به آب مصرفي به نحو مطلوبي مساله تخصيص و مديريت بهينه منابع آب را بين فعاليت هاي مختلف زراعي حوضه هاي پنج گانه استان تهران منعكس مي نمايد. در پايان، با توجه به كاركردهاي مثبت و موثر بازار آب محلي در بخش مديريت منابع آب و كشاورزي، اجرايي شدن مقدمات شكل گيري آن به مسيولين و سازمان هاي ذيربط در استان تهران پيشنهاد مي شود.
چكيده لاتين :
Establishing a local water market in the agricultural sector is a promising solution to increase the economic efficiency of water in the event of drought, water shortage, and reduced agricultural productions. With the opportunities created in the water market, farmers will rent and sell this scarce input by improving the methods of water supply management and will work to provide water that can be sold in the market. In addition to managing surface water resources, this reduces farmers' pressure to use groundwater resources. Due to the importance of this issue, in the present study, the economic effects of the formation of the local water market in the five regions of Tehran province under the conditions of drought, water shortage, and reduced crop production in Tehran province were evaluated. This work was done by using a combined economic model of Statewide Agricultural Production (SWAP), hydrological model of Water Evaluation and Planning (WEAP), and related statistical data to the years 2013-2019. The results showed that with the establishment of the local water market and balancing agricultural water trade between the study basins of Tehran province, the negative consequences of drought in the use of available water resources are reduced by about 12/7 percent compared to the base period. In addition, the establishment of the local water market as a customary and legal institution in Tehran province, despite the transfer of surplus water resources from the eastern and northern basins (M1 and M2) to the southwestern basins of Tehran province (M3, M4, and M5), caused increasing the reliability of farmers' access to irrigated water and preventing the reduction of profitable crops (tomatoes, corn, watermelon, and sunflower) in optimal cropping patterns. Also, this structural institution by realizing the policy of sharing agricultural water resources and increasing the “profit to water ratio index” from 5/89 to 11/06 percent, reflects optimally allocates the issue of allocation and optimal management of water resources between different agricultural activities in the five basins of Tehran province. Finally, according to the positive and effective results of the local water market in the management of water resources and agriculture, the implementation of the preparations for its formation is proposed to the relevant authorities and organizations in Tehran province.
