بررسي سبك‌شناسي منظومۀ غنايي«مهر و مشتري» اثر عصّار تبريزي

A study of the stylistics of the lyrical poems "Mehr and moshtari" by Assar Tabrizi

زمينه و هدف: منظومۀ «مهر و مشتري» اثر عصّار تبريزي، يكي از شاعران توانمند قرن هشتم هجري است. اين اثر همچون ساير منظومه هاي غنايي قرن هفتم و هشتم، اگرچه تحت تأثير شيوۀ شاعري نظامي سروده شده، خالي از خلاقيّتهاي فردي شاعر نبوده است. اين منظومه عليرغم داشتن شهرت نسبي در زمان زندگي‌ شاعر، چندان مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است. در اين مقاله ضمن معرّفي اين اثر، ويژگيهاي زباني و ادبي آن بررسي شده است. روش مطالعه: اين پژوهش به روش گردآوري اطلاعات كتابخانه اي با رويكرد توصيفي تحليلي انجام گرفته است. جامعۀ آماري پژوهش تمام اشعار منظومۀ مهر و مشتري است. يافته ها: منظومۀ مهر و مشتري در قالب مثنوي و در بحر هزج مسدس محذوف سروده شده است. انواع مختلف جناس، تكرار واژه، تصدير، هم‌حروفي، هم‌صدايي، تنسيق صفات، تتابع اضافات، اعنات و طرد و عكس بكار رفته كه موسيقي دروني شعر را افزايش داده است. در سطح لغوي در اين منظومه لغات و تركيبات عربي، لغات و تركيبات نجومي و تركيبهاي نوساخته، بسامد بالايي دارد كه بنظر ميرسد در كاربرد اين اصطلاحات تحت تأثير خاقاني و نظامي است. در سطح ادبي، تشبيه، اضافۀ تشبيهي، استعارۀ مصرّحه و تلميح از پربسامدترين آرايه هاي بكاررفته در اين منظومه است. تشبيه و استعاره متناسب با روح غنايي اثر بكار رفته است. ايهام تناسب نيز اغلب با نام شخصيتهاي داستان بوجود آمده است كه رنگ تصنّعي به شعر داده است. نتيجه گيري: عصّار تبريزي چون شاعران همعصر خود به شيوۀ داستان‌سرايي نظامي نظر دارد اما داراي برخي ابتكارات زباني خويش نيز است. ويژگيهاي زباني و ادبي بكاررفته در اثر چون كاربرد لغات عربي، اصطلاحات نجومي، تشبيهات حسي نشان‌دهندۀ توجه عصّار تبريزي به شيوۀ شعرسرايي نظامي است. استفاده از كلمات و تركيبات عربي، كاربرد تركيبات بديع، استفادۀ فراوان از آرايه هاي ادبي، وارد كردن اصطلاحات نجوم، موسيقي، شطرنج و ... از نشانه هاي بارز سبكي اين منظومه است.

BACKGROUND an‎d OBJECTIVES: The poem "Mehr and moshtari " by Assar Tabrizi is one of the most powerful poets of the eighth century AH. This work, like other lyrical poems of the seventh and eighth centuries, although written under the influence of military poetic style, was not devoid of individual poetic creations. This poem, despite having a relative reputation during the poet's lifetime, has not received much attention from researchers. In this article, while introducing this work, its linguistic and literary features have been studied. METHODOLOGY: This research has been done by library method with descriptive-analytical approach. The statistical research is all the poems of Mehr and moshtari. FINDINGS: The poem "Mehr and Jupiter" has been composed in the form of Masnavi and in the sea of Hazj Masdas. Different types of puns, word repetition, conjugation, consonants, consonants, adjectives, adverbs, adverbs, and rejections and photographs have been used to enhance the inner music of the poem. At the lexical level in this system, Arabic words and compounds, astronomical words and compounds, and newly created compounds have a high frequency, which seems to be influenced by Khaghani and Nezami in the use of these terms. At the literary level, simile, metaphorical addition, explicit metaphor, and allusion are some of the most common arrays used in this system. Metaphor and metaphor are used in accordance with the lyrical spirit of the work. The ambiguity of proportion is often created by the names of the characters in the story, which give the poem an artificial color. CONCLUSION: Assar Tabrizi, like his contemporaries, thinks in the style of military storytelling, but also has his own linguistic initiatives. The linguistic and literary features used in the work, such as the use of Arabic words, astronomical terms, sensory similes, etc., show the attention of Assar Tabrizi to the style of military poetry and the Azerbaijani style. The use of Arabic words and combinations, the use of novel combinations, the extensive use of literary arrays, the introduction of astronomical terms, music, chess, etc. are obvious signs of the style of this system.