راهبردهاي سامانيان در مواجهه با قدرت هاي زمان در سال هاي پاياني حكومت

Samanid Strategies Facing the Powers of that Time in the Final Years of Government

سامانيان از مهم‌ترين حكومت‌هاي شرق جهان اسلام در قرن چهارم هجري بودند. حكومت ساماني كه در ابتدا با تكيه بر عوامل و عناصر جغرافيايي، سياسي و ديوانسالاري كارآمد، حاكميت قوي داشتند، در سال‌هاي پاياني حاكميّت به دليل اتخاذ سياست‌خارجي متزلزل و تدافعي دچار ضعف و انحطاط شدند. هدف اين مقاله شناخت مناسبات سامانيان با قدرت‌هاي زمانشان: خلافت‌عباسي، آل بويه، ملوك اطراف و قراخانيان مي‌باشد. روابط سامانيان با ملوك اطراف(حكام تابعه)به سبب ضعف ساختاري حكومت و راهبرد تدافعي و انفعالي آنان بهم خورد و اين قدرت‌ها با رقباي سامانيان از جمله قراخانيان و آل بويه تعاملاتي داشتند كه نتيجه آن زوال سامانيان بود. سئوالاتي كه اين پژوهش در پي پاسخ آنست، راهبرد تدافعي سامانيان چه نقشي در زوال آنان داشت؟ سياست تقابلي سامانيان در برابر خلافت چرا نتيجه بخش نبود؟ تحقيق با روش توصيفي-تحليلي بوده و يافته هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه سامانيان با راهبردي تدافعي نتوانستند تعادل مناسبي در روابط خود با ملوك تابعه خود، امراي مدعي و رقباي خارجي (قراخانيان و آل بويه) به وجود آورند اين امر در زوال آنان نقش تعيين كننده اي داشت. همچنين تقابل سامانيان با خلافت عباسي كه ريشه در رقابت با آل بويه داشت موجب بهره گيري رقبا در كسب مشروعيت از خلافت شد.

The Samanids were one of the most important governments in the eastern part of the Islamic world in the fourth century AH. The Samanid government, which initially had strong rule based on geographical, political factors and elements and efficient bureaucracy, weakened and degenerated in the final years of their rule due to the adoption of a brittle and defensive foreign policy. The purpose of this article is to know the relations of the Samanids with the powers of their time: the Abbasid Caliphate, the Buyid dynasty, the surrounding kings and the Qarakhanids. The Samanids' relations with the surrounding kings (subordinate rulers) were deteriorated due to the structural weakness of the government and their defensive and passive strategy, and these powers interacted with the Samanid rivals, including the Karakhanids and the Buyids, resulting in the decline of the Samanids. The questions this research answers are: what role did the Samanids' defensive strategy play in their decline? Why was the Samanid policy of confrontation against the caliphate ineffective? The research is descriptive-analytical and the findings show that the Samanids with a defensive strategy could not create a proper balance in their relations with their subordinate rulers, claimant commanders and foreign rivals (Qarakhanian and Al-Buwayh). This played a main role in their decline. Also, the Samanids' confrontation with the Abbasid caliphate, which was rooted in rivalry with the Buyids, led rivals to use the caliphate to gain legitimacy.