پديد آورندگان :
دلاوري، مرتضي دانشگاه خوارزمي - دانشكدۀ علوم زمين , قنبري، سمانه دانشگاه خوارزمي - دانشكدۀ علوم زمين , دولتي، اصغر دانشگاه خوارزمي - دانشكدۀ علوم زمين
كليدواژه :
داﺳﯿﺖ , آداﮐﯿﺖ , ﭘﺲ از ﺑﺮﺧﻮرد , آذرﺑﺎﯾﺠﺎن , ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾﺮان
چكيده فارسي :
ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﯽ داﺳﯿﺘﯽ در ﻣﻨﻄﻘﮥ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن )ﺟﻨﻮب ﺟﻠﻔﺎ( رﺧﻨﻤﻮن ﭼﺸﻢ ﮔﯿﺮي دارﻧﺪ. اﯾﻦ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ داراي ﻣﻘﺪار SiO2 ﺑﯿﻦ 66/4 ﺗﺎ 69/9 درﺻﺪ وزﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﺎﻟﮏ اﻟﮑﺎﻟﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. ﻧﺴﺒﺖ La/Yb)N( در ﻣﺤﺪودة 19/05 ﺗﺎ 40/7 ﺣﺎﮐﯽ از ﺗﻔﺮﯾﻖ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺎدر ﺧﺎﮐﯽ و ﻏﻨﯽ ﺷﺪﮔﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺎدر ﺧﺎﮐﯽ ﺳﺒﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺎدر ﺧﺎﮐﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ. در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭼﻨﺪﻋﻨﺼﺮي ﻋﺎدي ﺷﺪه، ﻏﻨﯽﺷﺪﮔﯽ ﻧﺴﺒﯽ Ba ،Rb و K و ﺗﻬﯽ ﺷﺪﮔﯽ ﻧﺴﺒﯽ Ta ،Nb و Ti حاكي از ماگماتيسم متأثر از فرايندهاي فرورانشي است. اين سنگ‌ها از نظر تركيب شيميايي عناصر اصلي مانند SiO2، Al2O3، MgO، Na2O، K2O، نسبت K2O/Na2O و Mg# و تركيب عناصر كمياب مانند Rb، Sr، Y، Yb، Ni، Cr و نسبت La/Yb و Sr/Y در محدودۀ سنگ‌هاي آداكيتي قرار مي‌گيرند. به‌علاوه، ژئوشيمي اين سنگ‌ها از جمله تمركز MgO، Cr، نسبت Th/Ce، Rb، Th و نسبت K2O/Na2O با آداكيت‌هاي مشتق از ذوب بخشي قاعده پوسته‌اي هم‌خواني بهتري دارد. به‌نظر مي‌رسد در مرحله پس از برخورد (نئوژن)، انقطاع ورقه اقيانوسي فرورنده و بالاآمدگي گوشته استنوسفري با بريدگي و نازك شدگي ليتوسفر رويي همراه بوده است. در اين مرحله، گوشته و متعاقب آن سنگ‌هاي مافيك قاعده پوسته (منشأ ماگماتيسم آداكيتي) دچار ذوب بخشي شده‌اند. مذاب‌هاي آداكيتي توليد شده به‌طور محتمل كم و بيش با مواد گوشته‌اي نيز آلايش داشته است كه باعث زياد شدن تمركز برخي عناصر سازگار (مانند Ni) شده است. به‌طوركلي تنوع شيميايي ماگماتيسم نئوژن منطقه آذربايجان با تنوع منشأ گوشته‌اي-پوسته‌اي مذاب و نيز فرايندهاي آلايش پوسته و تبلور تفريقي قابل توضيح است كه در يك جايگاه پس از برخورد پليت‌هاي عربي- اورازيا اتفاق داده است.
چكيده لاتين :
Dacitic volcanics are broadly exposed in Azerbaijan area (south of Julfa). They show SiO2 contents of 66.4 to 69.9 wt.% and calk alkaline nature. The (La/Yb)N ratio ranging from 19.05 to 40.7 suggests highly fractionated rare earth elements (REE) and relative enrichment of light REE to heavy REE. The normalized multi-element diagrams are characterized by Rb, Ba and K enrichment as well as Nb, Ta and Ti depletion reminiscent of subduction- induced magmatic processes. Based on major element contents such as SiO2, Al2O3, MgO, Na2O, K2O, K2O/Na2O, Mg# and trace element values of Rb, Sr, Y, Yb, Cr, Ni, La/Yb and Sr/Y, they plot within adakitic fields. Furthermore, geochemical signatures e.g. the value of MgO, Cr, Th/Ce, Rb, Th and K2O/Na2O are better consistent with lower crust-derived adakitic melts. It is likely that during post-collisional stage (Neogene), slab break-off and asthenospheric up-welling was accompanied by delamination and thinning of overriding lithosphere. In this period, the mantle, and then after lower crustal mafics (the source of adakitic melt) are partially melted. The adakitic melts are probably more or less assimilated with mantle materials resulted in increasing some compatible element (like Ni) contents. Overall, chemical variation of Neogene magmatism in Azerbaijan area could be explained by the various mantle-crustal melt sources as well as crustal assimilation and fractional crystallization happened in post-collisional setting of Arabia- Eurasia plates.
