بازتاب تحولات اروپاي عصر قاجار در سفرنامه‌هاي تحفه‌العالم و مرآت-الاحوال جهان نما

Reflection of Europe developments in the Qajar era in the two travelogues of Tohfat al-Alam and Mer’at al-ahwal Jahan-Nama

در اوايل حكومت قاجار تني چند از شخصيت‌هاي برجسته مذهبي، بنا به انگيزه‌هاي متفاوتي به سرزمين هند كه در آن زمان تحت سلطه استعماري بريتانيا قرار داشت، سفر كردند. رواج بسياري از مظاهر تمدن نوين غرب در هند، كه از رهگذر حضور استعمارگران در اين سرزمين فراهم آمده بود، اين كشور را به يكي از دروازه‌هاي مهم آشنايي ايرانيان با اروپاي متحول شده، تبديل كرده بود. ميرعبداللطيف شوشتري و آقا احمد بهبهاني، دو عالم روحاني بودند كه به واسطه حضور در هند و ارتباط با انگليسي‌ها، ضمن مكتوب نمودن ديده‌ها و شنيده‌هاي خود در قالب دو سفرنامه موسوم به تحفه‌العالم و مرات‌آلاحوال جهان‌نما، در مورد اين تحولات نيز موضع‌گيري كرده‌اند. پژوهش حاضر تلاش دارد با استفاده از روش تحليل محتوا، چگونگي بازتاب جنبه‌هاي جديد تمدن غرب در كتاب تحفه و مرآت و آراي نگارندگان اين دو سياحتنامه درباره تحولات مذكور را مورد بررسي قرار دهد. يافته‌ها نشان مي‌دهد شوشتري و بهبهاني آگاهي‌هاي ارزشمندي درباره پيشرفت‌هاي علمي و تحولات سياسي و اجتماعي كشورهاي اروپايي ارائه داده‌اند و در موارد مختلفي به ستايش اين پيشرفت‌ها نيز پرداخته‌اند. در اين ميان بهبهاني به اشكال مختلفي تلاش داشته زمامداران قاجار را به اخذ جنبه‌هاي مثبت تمدن غرب ترغيب نمايد.

In the early Qajar period, a number of prominent religious figures for different motives traveled to India, which was then under British colonial rule. With the presence of the colonizers, the prevalence in manifestations of modern Western civilization in India had made this country one of the important gateways for Iranians to get acquainted with the new Europe. Mir Abdul Latif Shoushtari and Agha Ahmad Behbahani were two clerics who, through their presence in India and their contact with the British, wrote down their seen and heard in the form of two travelogues called Tohfat al-Alam and Mer’at al-ahwal Jahan-Nama have also taken a stand on these developments. The present study using the method of content analysis, tries to investigate how the new aspects of Western civilization and the opinions of the authors of these two travelogues about the mentioned developments are reflected in the books "Tohfat" and "Mer’at". The findings show that Shoushtari and Behbahani have provided valuable information about scientific developments and political and social developments in European countries and have praised these developments in various cases. Meantime, Behbahani has tried in various ways to persuade the Qajar rulers to take on the positive aspects of Western civilization.