كليدواژه :
عقل , برهان , كاركرد استقلالي , اوصاف الهي , قواعد فلسفي , حكمت متعاليه , ملاصدرا
چكيده فارسي :
ملاصدرا در آثار فلسفي خود، با به كارگيري عقل، آن را در فهم اوصاف الهي به تنهايي كارآمد مي‌داند. در تبيين روش ملاصدرا در استفاده از عقل به مثابه منبع، روشن مي‌گردد كه وي طرح مباحث را با محوريت برهان صورت‌بندي كرده و در كاركرد يادشده، بحث‌هاي مفصل و منسجمي درباره صفات الهي ارائه داده است، به طوري‌كه اهم مباحث اوصاف الهي به شكل قابل توجه‌اي تبيين و اثبات برهاني شده است. بر اساس تتبع صورت گرفته، مهم‌‌ترين برها‌ن‌ها و قواعد فلسفي كه با رويكرد يادشده توسط ملاصدرا تبيين و اثبات شده‌اند، عبارتند از: برهان‌هاي وجودشناختي؛ قاعده «بسيط الحقيقه كل الاشياء»؛ قاعده «معطي شيء فاقد شيء نيست»؛ قاعده «واجب الوجود لذاته واجب من جميع جهاته» و برهان عنايت است. بحث‌هاي مبسوط و مبتني بر براهين عقلي ملاصدرا درباره اوصاف الهي، از يك سو حاكي از باور وي به صحت كاركرد استقلالي عقل در اين حوزه و از سوي ديگر تاييد كننده‌ي توانمندي عقل براي گسترش معرفت‌شناسي اوصاف الهي به نحو مستقل است. نتيجه حاصل از اين پژوهش، رهيافت تفكيك دوكاركرد استقلالي و ابزاري عقل است. رويكردي كه در قالب پژوهش‌هاي مشابه مورد توجه نبوده است. اين خلط زمينه‌ساز نسبت دادن روش غير فلسفي به حكمت متعاليه و حتي التقاطي بودن آن شده است. پژوهش پيش‌رو، به عنوان يك بررسي موردي در حوزه اوصاف الهي، بيانگر بعد فلسفي حكمت متعاليه صدرايي است.
چكيده لاتين :
Mullā Ṣadrā states in his works that the employment of the intellect and intellectual reasoning is efficient in the independent demonstration and understanding of divine attributes. By explaining Mullā Ṣadrā’s method of using the intellect, it becomes clear that he has formulated his discussion based on proof and has presented some extensive and cohesive discussions about divine attributes so that the most important of which have been clearly explained and demonstrated. Based on the present study, the most important philosophical arguments and principles which Mullā Ṣadrā has explained and demonstrated in this field include ontological proof, principle of “Truth in its simplicity contains everything”, principle of “The giver of something cannot lack it”, and principle of “The Necessary Being is necessary by essence from all aspects, and providence. Mullā Ṣadrā’s extensive discussions on divine attributes, which are based on rational arguments, indicate his belief in the truth of the intellect’s independent function in this field, on the one hand, and confirm its capability in the field of epistemology of divine attributes in an independent form, on the other hand. The result of this study is the development of an approach based on distinguishing the two independent and instrumental functions of the intellect, which has not been considered in other studies previously. Not distinguishing between these two functions has resulted in attributing an irrational and unverifiable or even eclectic nature to the methodology of the Transcendent Philosophy. As a case study on divine attributes, the present study explains the rational, verifiable, and philosophical dimensions to the Sadrian Transcendent Philosophy.
