كليدواژه :
حقيقت علم , صورت , كيف , اضافه , ابن‌سينا , فخر رازي
چكيده فارسي :
فلاسفة مسلمان اگرچه بصورت خاص به مباحث معرفت‌شناسي نپرداخته‌اند اما در باب كليات علم و معرفت، بتفصيل سخن گفته‌اند. شيخ‌الرئيس، در آثار متعدد خود، بمناسبت هاي مختلف، تعابير متفاوتي دربارة چيستي علم بيان كرده و گاهي علم را صرفاً كيف، گاهي كيف داراي اضافه و گاه صرفاً اضافه دانسته است. همچنين تعبير علم به تجرد از ماده نيز در آثار او بچشم مي خورد. اين تعدد عبارات، براي افرادي همچون فخررازي، دستاويزي شده تا انديشة شيخ را مورد نقد و جرح قرار دهند. فخررازي در مواضع متعدد از آثارش تأكيد مي كند كه ديدگاه ابن‌سينا در باب علم متشتت بوده و نتوانسته به ديدگاهي واحد دربارة حقيقت علم دست يابد. پژوهش حاضر كه به روش تحليلي ـ توصيفي و با رويكرد نقادانه نوشته شده، ميكوشد پس از نقل ادعاي فخررازي، صحت آن را ارزيابي نمايد، سپس بسراغ آثار او رفته تا تعاريف علم نزد وي را بررسي نمايد. نتيجة بدست‌آمده از بررسي ها نشان ميدهد كه اگرچه برخي مشكلات مبنايي در ديدگاه شيخ‌الرئيس وجود دارد، اما سخنان ابن‌سينا بر اساس مباني او، مستحكم و قابل تحويل به ديدگاهي واحد است اين درحاليست كه رازي خود در مسئلة مذكور دچار دوگانه‌گويي شده است
چكيده لاتين :
Although Muslim Philosophers have not specifically discussed epistemological problems, they have extensively spoken of some general issues regarding knowledge. Ibn Sīnā has provided various definitions and explanations in relation to the nature of knowledge on different occasions in many of his works. He has conceived of knowledge sometimes as pure quality, sometimes as quality possessing relation, and sometimes as pure relation. Moreover, he has interpreted knowledge as abstraction from matter in some of his works. Such a diversity of interpretations has given an excuse to some people such as Fakhr al-Dīn Rāzī to criticize and question Ibn Sīnā’s view of the truth of knowledge. In different places in his works, Fakhr al-Dīn Rāzī emphasizes that Ibn Sīnā’s view of knowledge was divided, and he failed to attain a single standpoint concerning the truth of knowledge. The present study, which was conducted following an analytic-descriptive method and a critical approach, firstly presents Fakhr al-Dīn Rāzī’s claim and, then, evaluates its truth. Next, the authors delve into his other works to examine the definitions of knowledge in his view. The findings of this study demonstrate that, although there are some fundamental problems in Ibn Sīnā’s view, his words are based on his own principles, are solid, and can be reduced to a unitary view. However, Rāzī’s words on this problem are inconsistent.
