تأثير بحران نقره بر اقتصاد غزنويان

The Impact of the Silver Crisis on the Ghaznavid Economy

يكي از مهم‌ترين منابع مالي اقتصاد غزنويان در دوره متقدم، يعني از بدو استقرار غلامان به رهبري آلبتكين و سبكتكين در شهر غزنه (351ق) تا پايان حكومت سلطان محمود (421ق) اتكا بر نظام غنايم بود كه پشتوانه اصلي ضرب سكه هاي مرغوب بود؛ اما از دوره سلطان مسعود (432ـ 421ق) با پيشامد بحران نقره مواجه شدند كه طي آن ارزش پول رايج كاهش يافته و همچنين از تعداد ضرب مسكوكات با عيار بالا نيز كاسته شد. ازاين‌رو سلاطين متأخر غزنوي براي تأمين هزينههاي جاري و لشكري خويش به درآمدهاي سهل‌الوصول ديگري روي آوردند. سؤال اصلي اين است كه بحران نقره چه تأثيري بر تطور منابع درآمدي غزنويان داشته است؟ فرض اين است كه بحران نقره به‌واسطه كاهش عيار مسكوكات و كمبود آن در تجهيز سپاهيان سبب تطور منابع درآمدي غزنويان از نظام غنايم در جهت وابستگي بيشتر به عوايد نظام مالياتي گرديد. روش مورد استفاده در اين تحقيق، توصيفي‌تحليلي است كه بر پايه شواهد كيفي و كمّي و مطالعه سكه شناسي استوار است. نتايج نشان مي دهد كه كاهش فتوحات در هند، هزينه هاي ناشي از اختلافات جانشيني و هزينه هاي هنگفت در امور غيرمولد، دولت غزنويان را با بحران نقره مواجه نمود و به تبع آن سلاطين غزنوي براي جبران منابع مالي ازدسترفته، به‌ويژه تأمين مواجب نقدي سپاهيان به شكل حواله و تحميل هاي مضاعف به عوايد نظام مالياتي روي آوردند كه اين مسئله نيز بر دشواري حكمراني آنان افزوده بود.

One of the most important financial sources of the Ghaznavid economy in the early period, from the establishment of slaves led by Alpetikin and Sabuktigin in Ghazni (351 AH) to the end of the reign of Sultan Mahmud (421 AH) was reliance on the system of booty, which was the main support for minting high quality coins. But since the reign of Sultan Massoud (432-421 AH) faced a silver crisis, during which the value of the currency decreased and the number of high-denomination coins also decreased. Hence, the later Ghaznavid sultans turned to other easy-to-reach incomes to cover their current and military expenses. It is assumed that the silver crisis due to the reduction of grade and its lack of equipment for the troops led to the evolution of Ghaznavids' sources of income from the looting system to become more dependent on the revenues of the tax system. The method used in this research is descriptive-analytical based on qualitative and quantitative evidence and coinage study. The results show that the decline in conquests in India, the costs of the succession dispute, and the huge costs in unproductive affairs have left the Ghaznavid facing a silver crisis and a devaluation of the currency and as a result, the Ghaznavid sultans resorted to the revenues of the tax system to compensate for the lost financial resources, especially the provision of cash to their troops in the form of remittances and double impositions, which also added to the difficulty of governing them.