تجربۀ سرپرستي خانوار توسط زنان و چرخۀ بازتوليد فلاكت (نمونۀ موردي: زنان سرپرست خانوار شهر كرج)

زنان سرپرست خانوار نيازمند به­مثابه آسيبي اجتماعي شناخته‌ مي‌شوند. اين گروه از زنان آسيب‌پذير، با مجموعه‌اي از مشكلات اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي مواجه هستند كه چرخه‌اي از بازتوليد فقر و فلاكت را براي آن‌ها رقم مي‌زند. تحقيقات نشان مي‌دهد زنان سرپرست خانوار كه داراي فرزند هستند، پنج برابر خانواده‌هاي معمولي در معرض آسيب‌پذيري ناشي از فقر قرار دارند. پژوهش حاضر با تمركز بر شرايط گروهي از زنان سرپرست خانوار در شهر كرج كه به دلايل مختلفي (فوت همسر، زنداني بودن همسر، طلاق و...) سرپرست خانوار شناخته مي‌شوند، به مطالعۀ آسيب‌هاي گوناگون اين زنان، شامل حوزۀ اقتصاد و معيشت، حوزۀ اجتماعي و احساس امنيت و حوزۀ مشكلات فرزندان مي‌پردازد و نقش اين سه حوزه را در بازتوليد چرخۀ فلاكت تحليل مي‌كند.در مقالۀ حاضر، تجربيات زيستۀ زنان سرپرست خانوار مطالعه مي‌شود. ابتدا با اتخاذ روش‌شناسي كيفي، با 22 نفر از زنان سرپرست خانوار در شهر كرج مصاحبۀ عميق انجام گرفت و داده‌هاي گردآوري‌شده به شيوۀ تحليل تماتيك تحليل شدند. ميدان پژوهش محدودۀ شهري شهر كرج است. مشاركت‌كنندگان در پژوهش به روش نمونه‌گيري هدفمند و تكنيك گلوله‌برفي انتخاب شدند. يافته‌ها نشان داد زنان سرپرست خانوار با مشكلات متعددي مواجه هستند كه هركدام به شكلي به بازتوليد شرايط نامطلوب زندگي آن‌ها و پايداري آن كمك مي‌كند. مهم‌ترين اين مشكلات عبارت‌اند از: محروميت اقتصادي (تأمين معيشت و نيازهاي روزمرۀ خود و فرزندان)، مشكلات اجتماعي (احساس امنيت اجتماعي در مناسبات اجتماعي و تعاملات بين‌فردي)، تفكر و برداشت‌هاي فرهنگي (نگاه ترحم‌آميز، طردكننده و تحقيرآميز) مشكلات مربوط به توانمندي‌ها (مهارت‌هاي شغلي و مهارت‌هاي ارتباطي)، مشكلات حوزۀ سلامت و بهداشت (بيماري و مشكلات جسمي و روحي و رواني) و... .مشكل عمدۀ اين زنان «فقر قابليتي» است، يعني اكثر اين زنان قابليت‌ها و توانمندي‌هاي لازم نظير سواد، تحصيلات عالي و سلامت جسماني براي خروج از ورطۀ فقر را ندارند و اين امر دايرۀ انتخاب‌هاي آن‌ها را براي زندگي به‌شدت محدود مي‌كند. فقر قابليتي همراه با چالش‌هاي حوزه‌هاي سه‌گانه به وضعيتي منجر شده كه در مقالۀ حاضر با عنوان فلاكت از آن اسم برده شده است. نداشتن بسياري از فرصت‌ها (فرصت داشتن خانوادۀ خوب، داشتن پدر، تحصيل مناسب و...) براي خانواده‌هاي زن­سرپرست به‌نوعي موجب استمرار و بازتوليد چرخۀ فلاكت (آسيب اقتصادي، آسيب تعاملات و فرزندان آسيب‌ديده) مي‌شود