تحليل انتقادي‎ـ ساختاري مقالات حوزۀ تحليل گفتمان انتقادي در زبان فارسي در پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC)

هدف مقالۀ حاضر، تحليل انتقادي ‏ساختاري مقالات علمي‏ پژوهشي در حوزۀ تحليل گفتمان انتقادي است تا تصويري از وضعيت پژوهش‎هاي انجام ‎شده در اين حوزه و طرحي براي پژوهش‎هاي آتي ارائه شود. بدين منظور، مقالات چاپ شده در مجلات علمي پژوهشي حوزۀ علوم انساني با استفاده از روش مرور ساختاري منابع تحليل شد. در بهمن 1399 كليدواژۀ «گفتمان انتقادي» در پايگاه آي‏اِس‏سي با قيدهاي «تمامي اقلام»، «تا سال 1399»، «زبان فارسي»، «ژورنال‏هاي داخلي» و مقالات «علمي» جست‏وجو شد. با اين قيدها، 451 مقاله استخراج شد و پس ارزبازبيني عنوان، كليدواژه‏ها و چكيده و در برخي موارد خواندن متن مقالات، 295 مقالۀ مرتبط با «تحليل گفتمان انتقادي» به‏عنوان داده‏هاي تحليل و جامعۀ آماري پژوهش انتخاب‏شدند. يافته‎هاي پژوهش حاكي از آن است كه بيشترين تحليل‎ها مربوط به موضوع بازنمايي جنسيت، قدرت و ايدئولوژي در گفتمان‏هاي ادبي (100 مقاله)، مطبوعاتي (66 مقاله) بود و كمترين‎شان به بازنمايي ايدئولوژي، قدرت و جنسيت در رسانۀ برخط (5 مقاله)، تصاوير (6 مقاله)، گفتمان حقوقي (6 مقاله)، گفتمان ترجمه (7 مقاله)، و درنهايت گفتمان تبليغات (7 مقاله) اختصاص داشت. نتايج پژوهش حاضر نشان مي‏دهد كه با توجه به گذشت بيش از دو دهه از طرح تحليل انتقادي گفتمان در محافل دانشگاهي ايران، لزوم تأسيس مجله‏اي با موضوع خاصِ گفتمان احساس مي‏شود؛ همكاري‏هاي بين‏المللي بايد موردتوجه محققان اين حوزه قرارگيرد. رويكردهاي جديدي مانند تحليل چندوجهي و تحليل‏هاي پيكره‏اي و روش‏شناسي متناسب با آن‏ها وارد تحليل انتقادي گفتمان شود؛ گفتمان‏هايي مانند رسانۀ برخط، متون حقوقي و قانوني مي‏تواند بيشتر موضوعِ تحليل انتقادي قرار گيرد؛ و در نهايت، با توجه تحولات پيش‏آمده در روش‏هاي ارتباطي در جامعۀ امروز، روش‏هاي تحقيقي مانند پيكره‏اي، چندوجهي و روش‏هاي كمّي مي‏تواند موجبات تدقيق يافته‏هاي تحليل‏ها را فراهم آورد.