بررسي الگوي ناهمگني محيط حرارتي شهر و ارزيابي اكولوژيك آن در منطقۀ شهري كرج

در اكوسيستم‏هاي شهري، بررسي الگوي ناهمگني محيط حرارتي و عوامل مؤثر بر آن در ارزيابي اكولوژيك و آسايش حرارتي محيط شهري ضروري است. از اين‏ رو هدف پژوهش حاضر بررسي ناهمگني مكاني جزاير حرارتي و برودتي منطقۀ شهري با تأكيد بر نقش پوشش اراضي در ايجاد آن و همچنين ارزيابي اكولوژيك محيط حرارتي است. از آنجا كه اثرات جزاير حرارتي در فصل گرم سال اهميت بيشتري دارد، اين مطالعه در تيرماه سال 1399 با استفاده از تصاوير ماهواره لندست‌ـ8 در منطقۀ شهر كرج انجام شد. در اين پژوهش، نقشۀ دماي سطح زمين با استفاده از الگوريتم تك‌پنجره و نقشۀ پوشش اراضي با روش حداكثر شباهت استخراج شد. سپس براي تعيين نقش پوشش اراضي در ايجاد جزاير حرارتي و برودتي، شاخص سهم براي سه طبقۀ عمدۀ پوشش اراضي محاسبه گرديد. در ادامه، از نمايۀ واريانس زمينۀ حرارتي شهر (UTFVI) به‏منظور ارزيابي اوليۀ اكولوژيكي استفاده شد. نتايج محاسبۀ شاخص سهم نشان داد اراضي باير و رهاشده بيشترين نقش (1.53) را در تشكيل جزيرۀ حرارتي داشت، درحالي‏ كه كمترين سهم به‏ترتيب مربوط به اراضي انسان‏ساخت (0.2) و طبقۀ باغات، فضاي سبز و كشاورزي (0.76) بود. همچنين يافته‏ها نشان داد نقاط داغ حرارتي در شهرك‏هاي صنعتي حاشيه‏اي و اراضي باير (حوالي فرودگاه پيام) در جنوب‏ منطقۀ مورد مطالعه واقع شده‏ است. نتايج نمايۀ واريانس زمينۀ حرارتي شهر نشان داد مناطق داخل شهر (به‏ويژه بافت قديمي و متراكم) از لحاظ اكولوژيكي و آسايش حرارتي، وضعيت بهتري از مناطق تازه‏توسعه‏يافتۀ حواشي شهر دارند. به‏طور كلي از نتايج اين پژوهش مي‏توان در فرايند برنامه‏ريزي شهري، به‏منظور بهبود وضعيت اكولوژيك شهر از ديدگاه حرارتي، استفاده كرد.