تاريخ كاشان ناصري و جان‌ گيري علمِ سرشماري

پيدايش خشكسالي و كميابي و تاثيرات سهمگين اقتصادي و اجتماعي آن از يك سوبا نخستين قحطي بزرگ سال1288ق و از سوي ديگر با التفات و اهميت بخشي به آمار و نفوس، دو موضوع مهم و سراغاز دو رشته علمي در عصرقاجار است كه بدانها كمتر پرداخته شده‌است. جستار زير با تمركز بر دو تاريخ و گزارش محلي از ناحيه كاشان(وقم) وضعيت اين دو موضوع مهم را در سالهاي پيدايش بررسي مي‌كند. شناسايي و احصاي داده‌هاي اولين سرشماري در كاشان و مقايسه آن با داده‌هاي مشابه اخذ شده در ده سال‌بعد حاصل اين بررسي است: احصائيه‌اي كه بازنماي نخستين پيمايش ثبت‌شده آماري كاشان است. نتيجه مهم ديگر از اين اولين سرشماري، تاييد آماري قحطي سالهاي 1288ق و تاثيرات شديد آن بر نواحي عمدتا روستايي كاشان تاقم است. براي واكاوي موضوع نخست به كتاب تاريخ كاشان از اين بعد پرداخته شده سپس با رجوع به منبع دست اول ديگر سعي به ارايه تصويري روشن‌تر از وضعيت آمار در آن عصر نموده و به علت كاهش جمعيت در اين برهه تاريخي پرداخته شده‌است. در نهايت دستاورد آماري كوتاهي از اين حوزه را كه مي‌تواند به مطالعات توسعه‌اي كاشان از بعد تاريخي ياري‌رساند و اولين سرشماري ناقص و نمونه‌اي كاشان تلقي شود جمع‌بندي و ارائه مي‌گردد.آمار جمعيتي‌ارائه شده در اينجا تاييد كننده قطعي و كم و كيف فاجعه بزرگ سال1288 كاشان و عسرت بزرگ ملي و نيز جان ‌گرفتن علم سرشماري در پيرامون دارالخلافه تا زمان اولين سرشماري در كاشان است.