تحليل دگرگوني‌‌هاي ساختاري جمعيت روستايي در استان اصفهان از 1385 تا 1395

Analysis of the Evolution of Demographic Rurality (Demographic Structure of Rural Population) in Isfahan Province

جامعۀ روستايي ايران كه تا چند دهۀ پيش عمدۀ جمعيت كشور را در خود نگه داشته بود، اكنون دچار دگرگوني‍هايي شده و از وضعيت و جايگاه پيشين خود فاصلۀ بسياري گرفته است. در پژوهش حاضر به دگرگوني‌هاي فضايي و زماني ساختارهاي جمعيتي مناطق روستايي استان اصفهان پرداخته شده است. با بررسي تطبيقي همۀ روستاهاي بالاي 4 خانوار استان در دو سرشماري 1385 و 1395، همۀ متغيرهاي مشابه استخراج و دو مجموعه شاخص‍هاي مقطعي و يك مجموعه شاخص‌هاي طولي براي اين تحولات تعريف و محاسبه شدند. در نتيجۀ بازسازي داده‌هاي جمعيتي روستاها، مقادير متوسط بيشتر شاخص‌‌ها به‌ويژه حجم جمعيت، تغييرات اندكي داشته و به عبارتي، ساختارهاي جمعيتي مناطق روستايي استان تقريباً بدون تغيير باقي مانده است. الگو‍سازي‌هاي مقطعي و طولي اين ساختارها نشان داد بعد خانوار و نسبت‌هاي جواني و باسوادي، شاخص‍هاي تأثيرگذار در ساختار جمعيتي مناطق روستايي استان در هر دو مقطع بوده‌اند. به‌علاوه، نسبت بستگي تأثير منفيِ شديدي بر اين ساختار در مقطع 1385 داشته و در مقطع 1395 ميزان اشتغال نيز موجب تقويت و سال‌خوردگي جمعيت موجب تضعيف آن شده‌ است. تحولات دوره‌اي ساختار جمعيت روستايي نيز علاوه بر تغييرات نسبت جواني و بعد خانوار، متأثر از بهبود مختصري در تغييرات بار تكفل و نداشتن توازن بيشتري در تغييرات نسبت جنسي بوده است. تحليل فضايي تحولات ساختارهاي جمعيتي مناطق روستايي به‌صورت منطقه‌اي براي سه گروه از روستاهاي مناطق كوهستاني، دشتي و بياباني استان جداگانه انجام شد. در هر سه منطقه، نقش و تأثير مثبت تغييرات شاخص‌هاي ميزان رشد جمعيت، تغييرات بعد خانوار و تغييرات ميران باسوادي و تأثير منفي تغييرات سال‌خوردگي همسو بوده است. تغييرات ساختاري جمعيت روستايي در مناطق دشتي و بياباني همسويي بيشتري داشته است؛ به‌گونه‌اي كه ازطريق تغييرات نسبت بستگي تضعيف و ازطريق توازن در تغييرات نسبت جنسي تقويت شده است. در مقابل، تغييرات منفي ميزان اشتغال و وضعيت مناسب‌تر در رابطۀ جمعيت جوان در تركيب سني، سبب تضعيف و تقويت بيشتر در تحولات ساختاري جمعيت روستايي مناطق كوهستاني بوده‌اند.

Asking questions about the nature of a rural area, attempting to identify its traits, and construing the rurality realm are some of the discussions in rural studies. The concept of rurality has remained ambiguous and concentrating on its different magnitudes and grades is necessary. In scientific discussions, different definitions and categorization methods have been proposed for measuring rurality differences. The population density, population decrease and increase rates, size of habitat, structure of local economy, accessibility, and landscape are some of the studied parameters in this area. The most operational definition, which is used in quantitative studies, is based on spatial and demographic theories as they present a simple definition for geographic categorization. Most of rural areas have undergone population growth regarding their continuous developments. It seems that there is a population stability in some of these areas even if they have not got an enhancement. This article aimed to structurally review and analyze temporal and spatial evolutions of demographic rurality in Isfahan Province.