رابطۀ الگوي كنش اقتصادي و تاب‌آوري در مواجهه با بحران

The Relationship between the Economic Action Pattern and Resilience in the Face of Crisis

در جامعۀ امروزي به‌دليل اوضاع خاص و تغييرات شديد و مكرر، جوامع با بحران‌ها و موقعيتي از نداشتن اطمينان مواجه مي‌شوند. اوضاعي كه بي‌‌توجهي براي مقابله با آن بخش‌هاي مختلف جامعه را تهديد مي‌كند كه از‌جملۀ آن مي‌توان به كنش‌هاي اقتصادي مردم و خانوارها اشاره كرد. با اين حال، وجود ويژگي تاب‌آوري در جامعه و داشتن جامعه‌اي تاب‌آور به‌شدت از اثرگذاري‌هاي منفي بحران‌ها مي‌كاهد. با‌توجه به همين مسئله، در تحقيق حاضر كوشش شده است تا شرايط تاب‌آوري جامعۀ ايران و اثر آن بر نوع كنش‌هاي اقتصادي خانوار بررسي شود.پژوهش حاضر به روش پيمايشي و با استفاده از ابزار پرسشنامه با حجم نمونۀ 427 نفر در‌بين سرپرستان خانوار مشهدي (بالاي 18 سال) در سال 1400 انجام‌ گرفته و از روش نمونه‌گيري طبقه‌اي و تصادفي استفاده و براي تجزيه‌و‌تحليل داده‌ها نيز از نرم‌افزارهايSPSS و Smart PLS استفاده شده است. نتايج تحقيق نشان داد كه بيشتر كنش‌هاي اقتصادي در‌بين سرپرستان خانوار از نوع كنش‌هاي اقتصاديِ مقاومتي است. ميانگين اين كنش‌ها در‌بين افراد مطالعه‌شده، برابر با 02/42 درصد است كه از ميانگين دو راهبردِ كنشيِ ديگر، يعني راهبرد بازيابي و راهبرد خلاقيت بيشتر است. نتايج بيانگر اين بود كه در طبقات پايين، كنش‌هاي مقاومتي و در طبقات متوسط، كنش‌هاي بازيابي و در طبقات بالا، كنش‌هاي خلاق بيشتري استفاده مي‌شود. نتايج مربوط به الگوي معادل‌هاي ساختاري نيز نشان داد كه تاب‌آوري فردي (ضريب بتا = 436/0-) بيشترين اثرگذاري را به‌صورت‌ معكوس بر كنش‌هاي مقاومتي داشته است. همچنين، نتايج نشان داد كه جامعۀ بررسي‌شده به‌لحاظ وضعيت تاب‌آوري اوضاع مساعدي ندارد. تاب‌آوري در سطح فردي، ميانگين 44/59 درصد، در سطح اجتماعي، ميانگين 61/51 درصد و در سطح اقتصادي نيز ميانگين 30/26 درصد را نشان داده است.

After the 2008 crisis, the concept of resilience was introduced as one of the most important key factors in reducing vulnerability to crises. After this period, studies were more intensively done around this concept, to which special attention was paid in social sciences and sociology. Yet, studying the concept of resilience and paying attention to it in different dimensions is more important to countries with a high risk. One of the most risky countries with both natural and unnatural causes is Iran, a country that frequently faces various economic shocks and crises in terms of both its geographical location and type of connection to the outside world. Each type of crisis can threaten livelihoods of families and reduce welfare in the society. Lack of attention to the concept of resilience has caused the Iranian society to undergo a crisis period in recent years. It no longer has its normal function. In such an event, people's participations in the overcoming process of crisis have decreased and the negative effects of risks have increased. Due to the high impact of resilience on enhancing social resistance and the declining trend of social harms, as well as the need for the further study of the Iranian society in this area, the present research focused on the concept of resilience despite providing its accurate description. Also, it tried to identify the extent of its impact on the economic actions of households in adverse economic conditions with regard to its current situation in various dimensions.