بـازانديشـي در تفسيـر آيه نسـخ: نسخ آيات اقناعي و علل آن

Rethinking the Interpretation of the Verses of Abrogation: The Abrogation of Persuasive Verses and its Reasons

آيه 106 سوره بقره و آيه 101 سوره نحل، در علوم قرآني به آيه نسخ معروف‌اند و تفسير مشهور، اين آيات را به مبحث نسخ احكام ارتباط مي‌دهد. اين مقاله در پرتو تصور نگارنده از «آيات الهي» قرآن كه براي آن‌ها كاركردي خداشناختي لحاظ مي‌كند، مي‌كوشد آيات نسخ را در بافت متصل آن‌ها مورد بازخواني قرار دهد. بر اين اساس، اين قطعات قرآني از متروك شدن آيات اقناعي (ويژه) خبر مي‌دهند و انواع ديگري از آيات را جانشين آن معرفي مي‌كنند. در پرتو اين تفسير، برخي زواياي مبهم اين قطعات قرآني روشن و اشكالات وارد بر تفسير رايج برطرف مي‌گردد. در ادامه اين مقاله به واكاوي اسباب ممنوعيت نزول آيات اقناعي در قرآن مي‌پردازد. در نتيجه اين بازخواني، بعدي از گفتمان‌هاي متعارضي آشكار مي‌شود كه در دوره اخير مكي در جريان بوده است و طي آن كشمكشي جدل‌آميز ميان پيامبر9 و معارضان بر سر نزول آيات اقناعي برقرار بوده است كه در نهايت با واكنش قاطع قرآن چنين امري به كلي مردود اعلام شده است. هم چنين اين بررسي تبيين مي‌كند كه چرا قرآن كريم درخواست اهل كتاب و مؤمنان براي نزول آيتي ويژه را درخواستي كفرآميز تلقي كرده است.

The verse 106 of Surah Al-Baqarah and the verse 101 of Surah An-Nahl are known as abrogated verses, and the well-known interpretation associates these verses to the issue of the abrogation of laws. In light the author’s perception of the “divine verses” that are considered to have theological/theistic functions, this paper makes an attempt to reread the abrogation verses in their contexts. Based on this, these Quranic pieces announce that (special) persuasive verses to have been abandoned and replaced by other kinds of verses. In light of this interpretation, some of the obscure aspects of these Quranic pieces become clear and criticisms levelled at this interpretation are resolved. Next, this paper investigates the reasons for the prohibition of the revelation of persuasive verses in the Quran. As a result of this rereading, one dimension of conflicting discourses was revealed. The discourses which were popular in the late Meccan period during which there was a quarrelsome dispute between the Prophet (PBUH) and his opponents over the revelation of persuasive verses, which was eventually met with the Quran’s decisive reaction that has ruled the revelation of those verses out. Furthermore, this study clarifies why the Holy Quran considers profane the request of the followers of the Quran and believers to reveal a special verse.