عوامل مؤثر بر همكاري‌هاي علمي بين‌المللي از ديدگاه صاحب‌نظران عرصه ديپلماسي علم ايران

هدف: شناسايي مهم‌ترين عوامل مؤثر در تبادلات علمي بين‌المللي، بر اساس ديدگاه‌هاي صاحب‌نظران عرصه ديپلماسي علم و فناوري كشور استروش: ابزار به‌كاررفته در اين پيمايش، پرسش‌نامه‌‌اي بود كه بر اساس ادبيات مرتبط با تعاملات و همكاري‌هاي علمي بين‌المللي تهيه شد. پس از بررسي و تأييد روايي و پايايي، پرسش‌نامه به‌صورت برخط طراحي و براي پژوهشگران و متخصصان قلمرو ديپلماسي علمي كشور از طريق ايميل ارسال شد.يافته ها: نتايج حاصل از تحليل عامل اكتشافي در اين پژوهش، چهار مقوله تبادلات بين‌المللي، بين‌المللي‌سازي آموزش، عوامل ساختاري و عوامل زيرساختي را تأييد كرد. مقوله تبادلات بين‌المللي شامل «افزايش و استفاده از انواع فرصت‌هاي مطالعاتي داخل و خارج كشور، تبادل استاد و دانشجو و جذب استاد و همچنين اعطاي بورس تحصيلي»، مقوله بين‌المللي‌سازي آموزش شامل «تقويت آموزش از راه دور و مجازي، ارائه دروس به زبان بين‌المللي در دانشگاه‌ها، برگزاري دوره‌هاي تقويت زبان خارجي»، عوامل زيرساختي شامل «عقد موافقت‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هاي علمي، تقويت انجمن‌هاي علمي، گسترش سازمان‌هاي غيرانتفاعي، ارتقاي جايگاه معاونت بين‌المللي دانشگاه‌ها، برگزاري كنفرانس‌ها و شركت در مجامع بين‌المللي» و عوامل ساختاري شامل «تقويت ديپلماسي علم و فناوري، وجود قوانين شفاف ثبت اختراع و اكتشاف و توجه به مباحث مربوط به حقوق مالكيت فكري و معنوي» شد. نتايج نشان داد كه چهار مقوله فوق به طور معني‌داري در توسعه همكاري‌هاي علمي بين‌المللي نقش دارند.نتيجه‌گيري: عوامل شناسايي‌شده به‌طور معني‌داري در همكاري‌هاي علمي بين‌المللي مؤثرند. علاوه بر اين، نتايج حاصل از آزمون آماري فريدمن نشان داد كه تبادل استاد و دانشجو مهم‌‌ترين عامل مؤثر در همكاري‌هاي علمي بين‌المللي از ديدگاه جامعه پژوهش درنظر گرفته شده است. افزايش فرصت‌هاي مطالعاتي و تقويت انجمن‌هاي علمي و ارتباط آنها با انجمن‌ها و فدراسيون‌هاي جهاني نيز در رده‌هاي بعدي قرار دارند. تحليل يافته‌ها نشان داد كه رتبه‌بندي متغير همكاري‌هاي علمي از نظر متخصصان عرصه ديپلماسي معني‌دار است و آنها رتبه‌ بندي متفاوتي از شاخص‌هاي ذكر‌شده دارند. علاوه بر اين، نتايج پژوهش نشان داد كه بين مؤلفه‌هاي درجه علمي، سابقه كاري و سن با مقوله زيرساختي و بين‌المللي‌سازي آموزش از نظر پاسخ‌گويان رابطه معني‌داري وجود دارد و بين ساير مقوله‌ها رابطه معني‌داري بين متغيرها يافت نشد. تعامل و همكاري‌هاي علمي بين‌المللي در كشور، نيازمند رويكرد منسجم اهداف و وظايف ذي‌نفعان مختلف عرصه ديپلماسي علم و فناوري كشور است كه يك سازمان نيز به‌منزلة متولي مسئوليت راهبري امور آن را بر عهده داشته باشد.