بررسي تطبيقي جايگاه و نقش قوه مصوّره و سلول‌هاي بنيادي در اندام‌سازي بدن

پرسش از عاملي كه بدن را از عناصر ايجاد مي‌كند و به آنها ويژگي خاصي مي‌بخشد، همواره مورد توجه فلاسفه بوده است. اين مسأله نه‌تنها در طبيعيات گذشته، بلكه در دانش تجربي نوين نيز اهميت ويژه‌اي دارد. زيست‌شناسي نوين منشأ اندام‌ را سلول بنيادي اوليه‌اي معرفي مي‌كند كه قابليت محض براي ايجاد اندام مختلف است. با اين­همه، پاسخ پرسش ديرينه مذكور را نمي‌توان در دانش تجربي جست‌وجو نمود؛ زيرا علاوه بر محدوديت‌هاي آن، هنوز امور نامعلوم بسياري در كيفيت تبديل سلول واحد به اندام‌هايي با ويژگي‌هاي متفاوت باقي است. اين ناشناخته‌ها سبب شده است تا اكثر متكلمان و اشراقيون، جوهري مفارق را عامل ايجاد اندام بدانند. در مقابل، مشائين قوه مصوره نفس جنين (طبيعت) را عامل ايجاد اندام معرفي مي‌كنند. مواجه نظريه مشائين با نكاتي مبهم و پرسش‌هايي بي‌پاسخ سبب شد تا فخر رازي نظريه اندام‌سازي تحت تأثير نفس مادر را مطرح كند. اين نظريه هرچند برخي از اشكالات را مرتفع مي‌نمود، اما پاسخ‌گوي تمام اشكالات وارده بر نظريه مشائي نبود. با ظهور حكمت متعاليه و طرح حركت جوهري، روزنه جديدي براي حل اين مشكل نمايان شد؛ روزنه‌اي كه با دانش تجربي نوين نيز سازگار بوده و توسط آن تأييد شد.