بررسي عوامل مؤثر بر ساختار و نقش امنيتي استحكامات دفاعيامنيتي آذربايجان (دوران عباس ميرزا نائب السلطنه؛ 1177 تا 1212 ه. ش)

در طول تاريخ انسان‌ها بنا به مقتضيات زمان و مكان، از ابزار و روش‌هاي تدافعي متفاوتي براي تأمين امنيت و مقابله با خطرات و حوادث طبيعي و انساني بهره گرفته‌اند. احداث قلعه‌ها به عنوان بخش مهمي از استحكامات دفاعي و نظامي از جمله اين روش‌ها بوده است. در تاريخ ايران و دوران مختلف از جمله عصر قاجار بنا به شرايط اقليمي و استراتژيك مناطق مختلف ايران، به جهت تدابير دفاعي و نظامي، احداث استحكامات دفاعي و قلاع با رويكردي جديد و مبتني بر انديشه غربي و بهره‌مندي از تجارب مستشاران غربي، مورد توجه و اهميت واقع گرديد. منطقه آذربايجان در دوره وليعهدي عباس ميرزا از جمله اين مناطق مي‌باشد. از اين رو پژوهش حاضر با هدف بررسي عوامل مؤثر بر تحولات ساختاري استحكامات دفاعي آذربايجان و نقش امنيتي قلاع اين منطقه، به دنبال بررسي و پاسخ به اين سؤال است كه تأثير عوامل بيروني در ساختار و نقش امنيتي و نظامي استحكامات آذربايجان چگونه بوده است؟ روش تحقيق مبتني بر رويكردي نظري و كيفي و در قالب تاريخي تفسيري مي‌باشد كه در آن ضمن معرفي و بيان عوامل مؤثر در ساختار استحكامات دفاعي آذربايجان، پنج مورد از قلاع مهم و استراتژيك در اين منطقه در دوران نايب‌السلطنه مورد بررسي قرار گرفته‌اند. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه عوامل ژئوپليتيكي، جنگ ايران و روس، حضور مستشاران و متخصصين خارجي، محصلين و روشنفكران ايراني فرنگ ديده و حضور عباس ميرزا در آذربايجان، در ساختار قلاع اين منطقه و تأمين امنيت آن در مقابل تهاجم بيگانگان، نقش مهم و غيرقابل‌انكاري دارند.