طراحي راهنماي مداخلات ارتقاي سلامت اجتماعي با رويكرد سرمايه اجتماعي

مقدمه: سرمايه اجتماعي مي‌تواند بر سلامت اجتماعي تاثير داشته باشد و ضرورت دارد تعامل ميان آن‌ها در ارتقاي سلامت در نظر گرفته شود. راهنماها براي به‌كار گرفتن نظريه سرمايه اجتماعي در برنامه‌هاي ارتقاي سلامت اجتماعي به فعالان اين حوزه كمك خواهد كرد كه به‌صورت گام‌به‌گام مداخله را انجام دهند و اطمينان حاصل كنند كه همه مولفه‌هاي نظريه سرمايه اجتماعي در برنامه‌هاي ارتقاي سلامت مورد توجه قرار خواهد گرفت. در اين مقاله نتايج يك مطالعه در رابطه با طراحي راهنماي مداخله براي اجتماع‌هاي محلي به‌منظور ارتقاي سلامت اجتماعي بر پايه نظريه سرمايه اجتماعي عزرضه گرديده است. روش: به‌منظور طراحي راهنما در گام نخست مرور سيستماتيك براساس مباني نظري و مفهومي در خصوص مداخلات اجتماعي در حوزه سلامت اجتماعي و سرمايه اجتماعي حدفاصل سال‌هاي 2000 الي 2018 انجام شد. سپس براساس مرور مطالعات انجام شده پيش‌نويس اوليه راهنما تهيه و آماده عرضه در نشست‌هاي گروهي متمركز شد. پس از دريافت نظرات صاحبنظران و مديران مطلع و كارشناسان و تسهيلگران منتخب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در سه نشست مستقل گروهي، راهنماي نهايي مداخله تدوين گرديد. نتايج: راهنماي مداخله تدوين شده شامل تعاريف مفاهيم اصلي، مشخصات اجراكنندگان مداخله، گروه هدف، نحوه برقراري هماهنگي‌هاي بين بخشي و توجيه مسوولان، چگونگي ارزيابي و انتخاب اجتماع، نحوه ورود به اجتماع، بسيج اجتماعي، چگونگي تشكيل گروه‌هاي محلي و كميته راهبري و توجيه اعضاي كميته، برنامه‌ريزي و اجراي پروژه‌هاي محلي، نحوه حمايت‌يابي و خروج از اجتماع، پيگيري روند و ادامه فعاليت‌ها و ارائه مشورت‌هاي لازم و در نهايت شيوه‌ مستندسازي مشاركتي و گزارش‌نويسي مي‌باشد. بحث و نتيجه‌گيري: راهنماي ارتقاي سلامت اجتماعي براي اجرا در اجتماع‌هاي محلي مناسب است و مشاركت اعضاي اجتماع محلي به‌خصوص گروه‌هاي در معرض خطر در ارتقاي سلامت اجتماعي ضروري خواهد بود. تسهيلگران بايد قادر باشند از رويكرد اجتماع محور براي استفاده از راهنما بهره بگيرند. راهنماي ارتقاي سلامت اجتماعي بر اساس نظريه سرمايه اجتماعي ظرفيت‌سازي و استفاده از منابع اجتماع محلي را به‌طور جدي توصيه مي‌كند. پيشنهاد مي‌شود كارآزمايي‌هاي اجتماعي براي بررسي اثربخشي اين راهنما انجام شوند.