ظهور اعراب و تحولات دهه‌‌هاي آغازين اسلامي به روايت يوحنا بارپنكاي

كهن‌‌ترين گزارش‌‌هاي تاريخي دربارۀ اسلام آغازين در سدۀ نخست هجري، منابع غيرعربي و غيراسلامي هستند و يكي از مهم‌ترين آنها، بخش پاياني كتاب رش‌‌ملّه اثر يوحنا بارپنكاي به سرياني شرقي است. در اين اثر مطالبي دربارۀ اختلاف‌‌هاي مسيحيان، نگرش مسيحيان به‌‌ويژه مسيحيان شرقي (نسطوري) دربارۀ كشورگشايي اعراب، برخي از كهن‌‌ترين باورهاي اعراب و برخي رخدادهاي فتنۀ دوم و چهره‌‌هاي مسلمان نقش‌‌آفرين در آن به‌‌ويژه در جزيره بيان شده است، اما شايد جالب‌‌ترين جنبۀ اين اثر، قراردادن همۀ اين رخدادها در درون طرحي فرجام‌‌شناختي و آخرالزماني است كه البته نگرشي غالب در ميان مسيحيان و غيرمسيحيان در آسياي غربي و نيز شايد مسلمانان بوده است. مقالۀ پيش‌رو داده‌‌هاي موجود در اين اثر در ارتباط با تاريخ و محيط آغازين اسلامي را تجزيه‌وتحليل مي‌‌كند و هر جا لازم بوده، آنها را با داده‌‌هاي منابع اسلامي مقايسه مي‌‌كند. دربارۀ رخدادهاي سرزمين جزيره، اطلاعات موجود در رش‌‌ملّه ارزش ويژه‌‌اي دارد. به‌طور كلي اگرچه رويدادنگاري بارپنكاي اندك و گاه نادقيق‌‌ است، براي شناخت محيط آغازين اسلامي پرتوي تازه‌‌اي مي‌‌افكند. بارپنكاي همچون بسياري از مسيحيان، چيرگي اعراب مسلمان را پيامد گناهان مسيحيان و البته امري سپنجي مي‌‌انگاشته كه نقطۀ اوج بلاياي آخرالزماني است كه سرانجام به ظهور دوبارۀ مسيح خواهد انجاميد.