گونه شناسي آثار تاريخي ابن حبيب بغدادي(د.245ﻫ.)

به ابوجعفر محمد‌بن‌حبيب بغدادي اديب و مورخ پركار سدۀ سوم هجري بيش از سي‌وهفت اثر نسب داده‌اند كه تنها يازده اثر از آنها در دست است. از اين آثار هشت اثر در زمرۀ آثار تاريخي و سه اثر از مقولۀ كتب ادب و لغت به‌‌ شمار مي‌آيند. در اين مقاله كوشيده شد تا گونه‌‌شناسي تازه‌‌اي از نوشته‌‌هاي تاريخي ابن‌‌حبيب ارائه شود. با واكاوي موضوعات و محتواي آثار تاريخي بازماندۀ ابن‌‌حبيب مي‌‌توان آن ها را در دو گونۀ كلان همه‌چيز‌نگاري و تك‌نگاري (قبيله‌‌نگاري، مادرنگاري و نام‌نگاري) دسته‌بندي كرد. المُحَبَّر اثري همه‌‌چيزنگارانه و تركيبي از گونه‌هاي مختلف تاريخ‌نگاري است كه در ذيل 175 عنوان، مطالب گوناگوني در آن آمده؛ از جمله، سيره، تراجم صحابه، تبار افراد، احوال زنان، تاريخ خلفا، مثالب و مناقب اشخاص و اطلاعاتي در آداب و رسوم عرب؛ اما المُنَمَّق في اخبارِ قريش و اُمَّهات النَّبي از سنخ تك‌نگاري‌اند و مي‌توان به آنها عنوان «قبيله‌نگاري» و «مادرنگاري» داد. ديگر آثار ابن‌‌حبيب نظير اسماءُ المُغتالين مِن الاشراف في الجاهليه و الاسلام و اسماءُ مَن قُتِلَ مِن الشُّعراء، مُختلف القَبايل و مُؤتَلِفها را كه از ابداعات ابن‌‌حبيب و از سنخ تك‌نگاري‌اند، مي‌توان ذيل گونۀ «نام‌نگاري» جاي داد.