تحليلي بر كاريكاتورهاي روزنامۀ ‌آذربايجان در عصر مشروطه (1325ه.ق)

در عصر مشروطه ابزارهاي ارتباطي جديدي در عرصۀ مطبوعات ايران هويدا شد. در پي فضاي باز سياسي، كاريكاتور از ابزارهايي بود كه در برخي روزنامه‌ها و نشريات عصر مشروطه براي تبيين انتقاديِ اوضاع سياسي و اجتماعي به كار گرفته شد. از جمله روزنامه‌هاي مشروطه در ايالت آذربايجان، روزنامۀ‌ آذربايجان بود كه در كنار گفتارهاي انتقادي سياسي، اجتماعي و اقتصادي، كاريكاتور را نيز در جهت اهداف و مقاصد سياسي به‌عنوان يك ابزار و عامل ارتباطي جديد و مؤثر به كار گرفت و توانست با اين ابزار جديد و زبان ساده، مخاطبان فراواني جذب كند و در بيداري جامعه مؤثر افتد. كاريكاتورهاي روزنامۀ ‌آذربايجان موضوعات مختلفي چون دخالت بيگانگان در ايران، مناسبات ناعادلانۀ حاكمان با مردم طبقات فرودست و نيز مفاهيم جديدي چون آزادي و مشروطه را در بر مي‌گرفت. در اين مقاله با استفاده از روش تحليل محتوا، سعي شد دربارۀ انديشه‌ها، رويكردها، تأثيرات روزنامۀ ‌آذربايجان و كاريكاتورهاي آن در جامعۀ ايران عصر مشروطه شناختي ايجاد شود؛ همچنين براي اولين بار كاريكاتورهاي روزنامۀ ‌آذربايجان موضوع يك پژوهش مستقل قرار گرفته است.